YİNE ÜÇLÜ ZIRVA!

Oğuzhan Akyener

Hafta başında Güney Kıbrıs, İsrail ve Yunanistan’ın en üst düzeyde temsil edildiği ve ana temalardan bir tanesinin de enerji olduğu toplantılar gerçekleştirildi. Bu toplantılar dahilinde ise genel anlamda bölgesel işbirliğini pekiştirme, güvenlik ve göç politikaları, ekonomik ve kültürel hususlar ile Türkiye’nin pozisyonu gibi birçok konu ele alındı.

Enerji alanında ise;

• birkaç yıldır sürekli gündemde tutulmaya çalışılan fakat ekonomik olarak yatırıma uygun olmayan bir proje olması hasebi ile hayata geçme şansı bulunmayan EastMed doğalgaz boru hattının önemi,
• bu hat ile ilgili bazı anlaşmaların takvime bağlanması,
• doğalgaz hattının yanı sıra, İsrail’den Kıbrıs’a çekilecek bir elektrik hattının hayata geçirilmesi,
• hatta orta vadede bu hattın Yunanistan üzerinden Avrupa’ya naklinin de gerçekleşmesi

gibi hususlarda mutabakata varıldığı açıklandı.

Her ne kadar bazı ulusal basın kurumlarında bu açıklamalar ile ilgili “planları ortaya çıktı!” gibi başlıklar atılsa da, yapılan bu olağan zirvenin daha öncekilerden bir farkı yoktu.

Geçen süreç zarfında ne üç ülkenin de (sözde) deniz – kara alanlarında ciddi anlamda büyük miktarlarda gaz keşfi yapılabildi, ne de süreci negatif etkileyen faktörlerde bir değişiklik yaşandı.

Herşey eskiydi. Zirvedeki gündem maddeleri de, vaatler de, söylemler de, planlar da…

Fakat planlar ve süreç bir türlü istenildiği şekilde ilerlemiyordu.

Özellikle enerji alanında!

Öncelikle bölgede ifade edildiği miktarda, Avrupa’nın iştahını kabartacak, yıllar boyunca miktar nezdinde arzı garanti edecek, bölgesel politikaları belirleyebilecek düzeyde bir ihraç potansiyeli yoktu.

EastMed diye yıllardır dillendirilen boru hattının ekonomik olarak hayata geçebilmesi (üretim ve taşıma maliyetleri, pazar fiyatları ile karşılaştırıldığında) mümkün değildi.

AB herşeye rağmen bu boru hattına yatırım yapılıp, yapılamayacağına dair teknik çalışmaların yürütülmesi ve bazı etüdler için bir fon ayırmıştı lakin, ortadaki kaynak potansiyeli belli olduğu için sonuç alınamamıştı.

EastMed de, bir zamanlar ülkemizde çok dillendirilen fakat ekonomik olarak taşıyacak kaynak olmadığı için ölü doğmuştu.

Şimdi AB’nin, İsrail – (AB’nin sırtındaki kanbur) Yunanistan – Güney Kıbrıs’ın hatrı için yaklaşık olarak 25 milyar $’lık bir maliyete sahip olan EastMed’i herşeye rağmen (zararına işlemesini kabul edip) finanse etmesini beklemenin pek de tutarlı olmadığı aşikardır.

Daha önce EastMed ile ortaya atılan maliyet analizleri ile ilgili rakamların ne kadar tutarsız olduğunu ilk olarak uluslararası kamuoyu ile paylaştığımızda (hatta bu iddialarımızı İsrail enerji bakanı karşısında ortaya koymamız neticesinde kendilerini tezlerini savunamaz bir duruma düşürdüğümüzde) vurguladığımız sürecin yaşandığı görülebilmektedir. Yani ne kadar şov yapılırsa yapılsın, bu şartlar altında Türkiye’yi bypass edecek bir EastMed’in varlığı söz konusu değildir.

Bunun yanı sıra, enerji ile ilgili diğer bir husus olan elektrik hattı projesinin ise, AB’nin destekleri ile (yine daha zor lakin) hayata geçebilme şansı olan bir yaklaşım olduğu da bir gerçektir. Tabii unutulmamalıdır ki; ortadaki kaynak potansiyeli (diğer şartlar sağlansa dahi) hem elektrik hattının yapılması hem de doğalgaz hattının yapılması için yeterli değildir. Zaten bu sebeple EastMed’in hayata geçmeyeceğini bilen taraflar alternatif olarak elektrik nakli projesini gündeme getirmektedir.

Bu konular ile ilgili “Doğu Akdeniz Gaz Politikaları” isimli kitabımızı okumanızı tavsiye ederiz.