CARİ DENGELER ve ENERJİNİN ROLÜ

CARİ DENGELER ve ENERJİNİN ROLÜ

Oğuzhan AKYENER

 TUİK’in açıkladığı veriler ışığında, ülkemizin ithalat ve ihracat dengeleri ve bu dengelerde enerjinin rolünü incelediğimizde:

• Toplam ihracat:
  • 2018 yılında 167,9 milyar dolar olarak,
  • 2019 yılında ise 171,5 milyar dolar olarak,
• Toplam ithalat:
  • 2018 yılında 223 milyar dolar olarak,
  • 2019 yılında ise 202,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Enerji alanında ise:

• İhracat:
  • 2018 yılında 4,4 milyar dolar olarak,
  • 2019 yılında ise 7,3 milyar dolar olarak,
• İthalat:
  • 2018 yılında 43 milyar dolar olarak,
  • 2019 yılında ise 41,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Bu rakamlar arasında bir kıyaslama yapıldığında:

• 2018 yılında toplam cari fark -55,1 milyar dolardır.
• 2019 yılında toplam cari fark -31,2 milyar dolardır.
• 2018 yılında enerji alanındaki cari fark -38,6 milyar dolardır.
• 2019 yılında enerji alanındaki cari fark -33,9 milyar dolardır.
• 2019 yılında toplam cari fark %43 civarında azalmıştır.
• 2019 yılında enerji alanındaki cari fark %12 civarında azalmıştır.
• 2018 yılında enerji sebebiyle oluşan cari fark, toplam cari farkın %70’idir.
• 2019 yılında enerji sebebiyle oluşan cari fark ise toplam cari farkın %108’idir.
• 2019 yılında bir önceki yıla nazaran enerji alanındaki ithalat %4 oranında azalmıştır.
• 2019 yılında bir önceki yıla nazaran enerji alanındaki ihracat %66 oranında artmıştır.

Dolayısıyla, enerji kaleminin ülkenin cari açığı üzerinde çok büyük bir etkisi bulunmaktadır. Bu etkinin de 2019 yılında, bir önceki yıla nazaran daha da arttığı görülmektedir. Diğer bir ifade ile diğer ihracat kalemleri ile fazla verilip, cari açık kapatılmaya çalışılırken, enerji kalemiyle bu oran negatif etkilenmiştir. Enerji alanında ihracat kapsamında da, bir önceki yıla nazaran ciddi anlamda bir ihracat artışı görülmüştür. Buradaki fark, özellikle petrokimya ve rafineri ürünleri sayesinde gerçekleşmiştir.

2019 yılındaki enerji alanındaki cari farkın bir önceki yıla nazaran %12 civarında bir azalma göstermesinin sebeplerini yorumlamak için, iç üretim ve tüketim dengeleri, ekonomik büyüme ve tercihlerle şekillenen talep değişimleri ve petrol fiyatlarının incelenmesi gerekmektedir.

2018 yılında ortalama 71,06 $/varil civarında olan Brent fiyatları, 2019 yılında ortalama 64,36 seviyelerine gerilemiştir. Diğer bir ifadeyle petrol fiyatları bir önceki yıla nazaran 2019 yılında %9 oranında bir azalış göstermiştir. Türkiye’de mevcut gaz kontratlarının da çoğunlukla petrol fiyatlarına bağlı olduğu düşünülürse, petrole nazaran çok daha küçük bir ekonomik hacme sahip olan gaz ihracatı kapsamında da benzer bir eğilim gerçekleşmiştir. Bununla birlikte spot gaz fiyatları 2019’da küresel ölçekte çok daha büyük oranlarda azalış göstermiştir. Öte yandan diğer önemli bir ithalat kalemi olan kömür fiyatları ise artış göstermiştir.

Enerji alanında cari açığın azalmasında en büyük oranda etkili olan petrol fiyatlarına ek olarak, hiç şüphesiz ülke genelinde yerli kaynaklara yönelim, yenilenebilir potansiyelin geliştirilmesi gibi hamlelerin de etkisi söz konusudur.

Sonuç olarak, cari açık ve ülke ekonomisi üzerinde bu derece önemli olan enerji kaleminin oluşturduğu negatif etkiyi en aza indirmek ve hatta tersine çevirmek için:

• Genel enerji denklemindeki yerli kaynak kullanım oranını arttırmak,
• Hidrokarbon arama faaliyetlerine ağırlık vermek,
• Büyük ölçekli ihracatı yapılan petrol gibi ürünlerin farklı borsalarda eş hacimli ticaretini yapmak,
• Stok kapasitesini geliştirmek,
• Rafineri ve petrokimya türevleri gibi işlenmiş hammadde kapasitesini geliştirerek, ihracatı teşvik etmek gibi stratejiler yerindedir.

Ülkemiz bu minvalde çalışmalarına devam etmektedir.