Suudi Arabistan’ın Khurasis Petrol Üretim Sahası ve Abqaiq AyrıştırmaTesislerine Cumartesi günü düzenlenen silahlı drone saldırısı hem siyasi olarak, hem de petrol fiyatlarına etkisi nezdinde geniş anlamda yankı uyandırdı.
Saldırı neticesinde Suudi Arabistan’ın küresel arzı nerdeyse yarı yarıya düşerek, 5 milyon varil/gün seviyelerine indi. Küresel arzı da %5 oranında etkileyen bu durum, petrol fiyatlarının iki günde %20 civarında bir artış göstermesine sebep oldu.
Gerçekleştirilen bu saldırıyı her ne kadar (Suudi Arabistan ile 2015 yılından beri savaş halinde olan) Yemen’deki Husiler üstlenmiş olsa da, ABD ve Suudi Arabistanlı bazı yetkililer bu işin arkasında İran’ın olduğunu düşündüklerini ifade etti.
Peki, yaşanan bu gelişmeler siyasi açıdan nasıl yorumlanmalıdır?
Öncelikle konuya siyasi açıdan baktığımızda, bu saldırı bir anda aslında Yemen’de orantısız güç kullanan Suudi Arabistan’ın uluslararası kamuoyu nezdinde “bütün dikkatleri üzerine çekerek!” mağdur sıfatı kazanmasını sağlamıştır. Eş zamanlı olarak, saldırı ile birlikte Husileri destekleyen İran sorumlu tutulmuş, bunun yanı sıra da, saldırının Şiilerin etkin olduğu Merkezi Irak Yönetiminin kontrol ettiği bölgelerden de gelmiş olabileceği vurgulanmıştır. Yani İran’ın etkin olduğu birçok idare ve bölge bu saldırıdan sorumlu tutulmaya çalışılmıştır. Diğer bir ifade ile siyasi açıdan ilgili saldırıdan İran, Irak ve Yemen gibi Şiilerin etkin olduğu ülkeler zararlı çıkarken, bu bloğun karşısında yer alan (aslında Irak’ı gerçek anlamda bu blok dahilinde değerlendirmek çok uygun olmasa da) Suudi Arabistan (ve siyasi olarak kısmen ABD ve bölgede İran’ı en büyük tehdit olarak gören İsrail) karlı çıkmıştır.
Suudi Arabistan iki günde %20 oranında artış gösteren petrol fiyatları ile dünyaya kendisinin ne kadar önemli olabileceğini (1973 krizinde de olduğu gibi) göstermiştir.
Diğer taraftan ekonomik açıdan; AB, ABD, Çin, Hindistan gibi bütün büyük petrol ithalatçıları yükselen petrol fiyatları sebebiyle genel denklem itibarı ile zarar ederken, bütün petrol üreticileri de karlarını katlamışlardır.
Petrol fiyatlarına yönelik beklentiler neler olabilir?
Petrol fiyatlarına baktığımızda; aslında mevcut uzun vadeli trendler dikkate alındığında, Brent için varil başına 70-80 dolar aralığında bir oranın makul olduğu düşünülebilecektir. Yani aslında 50 – 60 dolar seviyeleri uzun vadeli projeksiyonların altında kalmaktadır. Tabii bu oranlarda ABD merkez bankasının para politikalarının, ABD’deki üretim artışının, küresel ekonominin ve genel bağlamda arzın talepten fazla oluşunun etkileri olduğu düşünülebilecektir. Düzenlenen saldırı sebebiyle yaklaşık 5,7 milyon varil/gün civarında bir arz kısıntısı söz konusu olmuştur. Bu da petrol fiyatlarının neredeyse %20’ler civarında artması ile neticelenmiştir. Bundan sonraki süreç için Suudi Arabistan’ın ilgili onarım faaliyetlerini ne kadar süre içinde tamamlayarak, petrol arzını normal seviyelere getirebileceğine dair açıklamaları belirleyici olacaktır. Hasarın boyutuna ve Suudi Aramco’nun bakım – onarım kabiliyeti ile bu konudaki istekliliğine bağlı olarak bir takvim ortaya koyulacaktır. Yani bu durumda hasarın ne kadarlık bir sürede giderilebileceği, Suudi Aramco’nun bu tür acil durumlarla mücadele kapsamında hangi derecede başarılı olduğu ve petrol fiyatlarındaki bu yükseliş trendini ne kadar devam ettirmek istediği süreci etkileyecektir. Diğer bir ifade ile Suudi Aramco, uzun yıllardan beri arzuladığı petrol fiyatlarındaki artışı yakalamıştır. Ve belki kendi ekonomik senaryolarında bu hasarın giderilmesini çok da aceleye getirmemek gibi bir strateji tutarlı görülebilecektir.
Bu süreci takvime koyarsak, beklentimiz (bu noktadan sonra yaklaşık olarak):
- 1 haftalık bir normale dönüş süreci petrol fiyatlarına varil başına +2 $,
- 1 aylık bir normale dönüş süreci petrol fiyatlarına varil başına +5 $,
- 1-2 aylık bir normale dönüş süreci petrol fiyatlarına varil başına +8 $ civarında fazladan yük getireceği yönündedir.
Bu takvim yakın zamanda Suudi Aramco’nun yapacağı açıklamalar ile netleşecektir.
Tüm bunların yanı sıra, (drone kullanılarak ifa edilen) bu tür saldırı girişimleri başarısız dahi olsa, petrol fiyatlarının üzerindeki güvenlik riski ve güvenlik maliyetleri kaleminin etkinliğini arttıracaktır. Yani bu gelişme petrol fiyatlarını arttırmaya çalışan OPEC ve OPEC+ için orta vadede olumlu bir etmendir.
Suudi Arabistan tarafında oluşan açık nasıl kapatılabilir?
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki, hali hazırda (patlama olayı yaşanmadan önce) küresel piyasalarda yaklaşık 1 -2 milyon varil / gün civarında bir arz fazlası var. Zaten “OPEC+”ın 1,2 milyon varil / günlük kesinti kararı bu sebeple fiyatları yükseltmek için yetersiz kalıyor. Bu kesintinin yaklaşık 900 milyon varil/günlük kısmının Suudi Arabistan dışı aktörlerce yapıldığı düşünülürse; 5,7 milyonluk kayıp 4,8 milyona düşüyor.
2 milyon varil de arz-talep dengeleri sebebiyle düşürülse, fark 2,8 milyona iniyor.
Rusya, Kanada, ABD, Kazakistan, İran (kayıt dışı), Irak, Venezuela (kayıt dışı), Nijerya, BAE gibi ülkelerin de toplamda en azından 1 – 1,5 milyon varillik bir arz fazlası oluşturabilecek teknik kapasiteleri var. Yani fark bu noktada kısmen kapatılabiliyor.
Açık kalıyor olsa dahi (ki; bu geçici bir süreç) stoklar vb. artan fiyata nazaran oluşan talep kısıtlamaları ile süreç bir şekilde yönetilebilecektir.
Düzenlenen bu saldırı teknik olarak akıllarda bazı sorular bırakmış mıdır?
Evet bırakmıştır. Şöyle ki, yaklaşık 1000 km öteden SIHA’lar kullanılarak, farklı lokasyonlarda yer alan ilgili tesislerdeki farklı noktaların neredeyse eş zamanlı olarak nasıl vurulduğu ciddi soru işaretidir. Böyle bir operasyonunun bütün hava savunma ve radar sistemlerini ekarte ederek yapılabilmesi şüphelidir. Kaldı ki, neredeyse bütün çok büyük petrol – gaz üretim ve rafinaj tesislerinde iyi kötü birçok hava savunma sistemi standart olarak kuruluyorken, Husilerin daha önce füze vb. yollarla düzenlemiş olduğu hava saldırıları da söz konusu iken, çoktan ciddi önlemler alınmış olması beklenen bu zafiyete nasıl düşüldüğü muallaktır. Kaldı ki, bu saldırı petrol fiyatlarındaki artış dikkate alındığında, Suudi Arabistan’ın işine dahi yaramıştır.
Tabii bu suallere cevap bulabilmek için ilgili saldırılara dair birçok veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu veriye de olağan yollarla ulaşmak mümkün görülmemektedir.
Yazar: Oğuzhan Akyener
Yazar
