Göksel Topal
Bulgaristan, Kuzey Makedonya, Estonya ve Finlandiya gibi Avrupa ülkelerinin önemli bir kısmı %100 Rusya Doğalgazına bağımlı durumda olup bu ülkelerin doğalgaz ihtiyacı yalnızca Rusya’dan karşılanmaktadır. Diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırdığımızda bu ülkelerin Rusya’dan ithal ettikleri gaz miktarları oldukça düşüktür. Önümüzdeki günlerde savaşın sonucu olarak Rusya tarafından gaz akışının kesilmesinden; Rusya’nın çok fazla etkilenmeyeceğini fakat tek tedarikçinin Rusya olması sebebiyle bazı Avrupa ülkelerinin ciddi derece zarar göreceğini öngörebiliriz. Almanya, Çekya, Polonya ve İtalya gibi batı Avrupa ülkeleri doğalgazı, fosil yakıtlardan temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarına geçiş sürecinde köprü olarak kullanmaktadır. Almanya ve İtalya’nın Rusya devletine bir yaptırım uygulaması ya da Rusya tarafından yapılacak bir kesintisinde büyük ölçüde etkileneceğini belirtebiliriz.
Litvanya 2015 yılına kadar tüm doğalgaz tedarikini Rusya’dan karşılarken bu oran şu anda yüzde %69 seviyelerine kadar düşmüştür. Polonya, Sovyetler Birliği’nin yıkılışının ardından kademeli olarak Rus gazına bağımlılığını azaltmaya çalışmasına rağmen, hala oran yüzde %80’in üzerinde kalmaktadır. Fransa, doğalgaz ihtiyacının %10’dan azını Rusya’dan karşılamaktadır. Hollanda 2005’e kadar hiç doğalgaz ithal etmediği Rusya’dan kendi ihtiyacının %5’ine yakınını ithal etmektedir. İtalya yıllar içinde doğalgaz ithalat oranı azaltmayı planlamasına rağmen son yıllarda bu oran tekrar %33 seviyelerine ulaşmıştır.
Uluslararası Enerji Ajansı, Avrupa Birliğinin Rusya Doğalgazına olan bağımlılığı 3’te 1 oranında azaltmak ve Avrupa Yeşil Mutabakatını desteklemek için 10 maddelik bir plan sunmaktadır.
1. Rusya ile gaz tedarik sözleşmelerini yenilemeyerek.
Etkisi: Bu yıl ve önümüzdeki dönemlerde arzın daha fazla çeşitlendirilmesini sağlar.
2. Rus kaynaklarını alternatif kaynaklardan gelen gazla değiştirerek.
Etkisi: Rusya kaynaklı olmayan gaz arzını bir yıl içinde yaklaşık 30 milyar metreküp artırıyor.
3. Minimum gaz depolama yükümlülüklerini yerine getirerek.
Etkisi: Gelecek kışa kadar gaz sisteminin sürekliliğini arttırır.
4. Yeni rüzgâr ve güneş projelerini süreçlerini hızlandırarak.
Etkisi: Bir yıl içinde gaz kullanımını 6 milyar metreküp azaltır.
5. Biyoenerji ve nükleer enerjiden enerji üretimini en üst düzeye çıkararak.
Etkisi: Bir yıl içinde gaz kullanımını 13 milyar metreküp azaltır.
6. Elektrik tüketicilerini yüksek fiyatlardan korumak için kısa vadeli vergi önlemleri alarak
Etkisi: Gaz fiyatları yüksek kaldığında bile enerji faturalarında ani değişikler olmaz.
7. Gaz kazanlarının ısı pompalarıyla değiştirilmesi sürecini hızlandırarak.
Etkisi: Gaz kullanımını yılda ek 2 milyar metreküp azaltır.
8. Binalarda ve endüstride enerji verimliliği iyileştirmelerini arttırarak.
Etkisi: Gaz kullanımını yılda 2 milyar metreküpe yakın azaltır.
9. Tüketicilerin termostat değerlerini 1 °C düşürülmesini teşvik ederek.
Etkisi: Gaz kullanımını yılda yaklaşık 10 milyar metreküp azaltır.
10. Üretim kaynaklarını çeşitlendirme ve karbondan arındırma süreçlerini hızlandırarak.
Etkisi: Santrallerde kullanılan yakıt maliyetlerini azaltır.
RUSYA – UKRAYNA SAVAŞININ GÖLGESİNDE TÜRKİYE’NİN DOĞALGAZ İTHALATININ İNCELENMESİ
Botaş verilerini incelediğimizde Türkiye, Azerbaycan’dan günlük 19.1 milyon m3 , TANAP’dan 17.3 milyon m3, İran’dan 28.5 milyon m3, MaviAkım’dan (Rusya) 47.3 milyon m3, TürkAkım’dan (RUSYA) 46,9 milyon m3 gaz alma kapasitesine sahiptir. Ayrıca yine günlük olarak BOTAŞ Marmara LNG terminalinde 37 milyon m3, Silivri doğalgaz yeraltı depolama tesisinde 28 milyon m3, EGEGAZ terminalinde 40 milyon m3, ETKİ Liman FRSU tesisinde 28 milyon m3 kapasitesi bulunmaktadır.
EPDK’nin yayınlamış olduğu yıllık doğalgaz ithalatını incelediğimizde ise kaynak ülkeler bakımından ithalatın dağılımını; Rusya %33.59 , Azerbaycan %24, İran %11,06, Cezayir %11.58 ,Nijerya %2.82 ve yüzde 16.95’i diğer ülkeler oluşturmaktır. Ülkemiz doğal gazda Rusya’ya olan bağımlılığı ilk bakışta görülmektedir. Rusya ile yapılan uzun vadeli Ticari Doğalgaz Anlaşmaları gereği önümüzdeki günlerde ülkemizde gaz kesintileri öngörülmemektedir.
Ülkemizin ithal edilen doğalgaz kullanımdan ise elektrik üretimi ilk sıradadır. 2021 verilerini incelediğimizde doğalgazın %26.64’ü kombine çevrim santrallerinde, %23.10’u sanayi sektöründe, %10.97’si ticarethane ve resmi dairelerde, %36.3’ü konutlarda, %2.53’ü petrol rafinelerinde kullanılmaktadır.
Kaynaklar:
- https://www.bruegel.org/2022/03/the–economic–policy–consequences–of–the–war/
- https://www.iea.org/news/how–europe–can–cut–natural–gas–imports–from–russiasignificantly–within–a–year
- https://www.aa.com.tr/tr/analiz/avrupanin–rus–gazina–alternatifleri/2528628
- https://tr.euronews.com/2022/03/01/avrupa–ulkeleri–enerjide–d–sa–ne–kadar–bag–ml–dogalgaz–hangi–ulkelerden–al–yor
- https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/rusya–enerji–ihracatinda–avrupaya–cok–bagimli/2512310
Yazar
