Petrol Piyasasında Bu Hafta (24 Nisan 2016)

Geçtiğimiz hafta başında Doha toplantısının Suudi Arabistan ve İran arasındaki gerginlik ve anlaşmazlık nedeniyle sonuçsuz kalması nedeniyle fiyatlarda aşağı yönlü şok bir hareket yaşandı. Buna rağmen piyasada FOB-CIF teslim vadeli fiyatları makasının açılmasının da işaret ettiği gibi talepte iyileşme olması aşağı yönlü hareketi sınırladı. Bununla birlikte Pazartesi Körfez bölgesi için politik olarak önemli bir gelişme yaşandı. Ürdün Tahran konsolosunu belirsiz bir süre için ülkesine geri çağırdı. Sebep olarak İran’ın Arap ülkelerinin içişlerine karışması gösterilirken sorun İran ve Suudi Arabistan arasında Şii liderlerin idamıyla başlayan gerginlikti ve bu gerginliğin kapsamı artmış oldu. Körfez bölgesinde politik riskin artması arz güvenliğini tehdit ederek fiyatların yükselmesine neden oluyor. Pazartesi yaşanan bir diğer gelişme önemli üreticilerden Nijerya’da Boko Haram terör örgütünün orduya bağlı askerlere saldırması oldu. İki intihar saldırısı gerçekleştiren örgüt ülkedeki terör endişelerini artırdı. Nijerya günlük 2 Milyon 427 Bin varil üretimiyle OPEC üyesi ve 7. En büyük üretici konumunda (Kaynak: EIA).

Brent vadeli kontrat fiyatları piyasanın 2016 yılının 2. yarısında arz-talep farkının hızlı bir şekilde daralacağını işaret ediyor. Haziran ve Temmuz vadeleri arasında 17 sent backwardation (depor) oluşmuş durumda. Temmuz ve Ağustos vadeleri arasında ise 23 sente kadar gerilemiş contango (repor) var.

Hafta başında Kuveyt’te petrol çalışanları tarafından başlatılan grev sonucunda ülkede üretim kapasitesi 2.8 milyon varil/gün’den 1.1 Milyon varil/gün’e geriledi. Analistler kesintinin kısa süreli olmasını ve piyasaların kısa süre içinde yeniden arz fazlasına odaklanmasını bekledikleri yorumunu yapmışlardı. Beklendiği gibi grev 3 günle sınırlı kalarak Çarşamba sabah saat 7 itibariyle çalışanlar görevlerine geri döndüler.

Amerika’daki petrol kuyuları sayısı 5. Hafta üstüste düşüşün ardından 2009 yılı seviyesine geriledi. Sayı 343’e kadar gerilerken geçen yılın aynı döneminde rakam 703’tü. 2015 yılında Amerika’da her hafta ortalama 18 petrol kuyusu kapandı. Bu yıl şimdiye kadar kapanan kuyu sayısı ise 185 oldu.

Lukoil Başkan yardımcısı Leonid Fedun Rusya’nın 2. Büyük petrol üreticisi şirketin Rusya’daki üretiminin 2016 yılında stabil olacağını fakat toplam üretimde düşüş yaşanabileceğini söyledi. Lukoil halihazırda Irak’ta devasa Qurna-2 petrol sahasını geliştiriyor.

Suudi Arabistan, Doha toplantısı öncesi vermiş olduğu anlaşma yolundaki olumlu sinyallere rağmen İran’a karşı geri adım atmayarak bir anlamda toplantıyı çıkmaza sürükledi. Toplantının ardından Suudiler, toplantının sonuçsuz kalmasının baş sorumlusu olarak ilan edildi. Venezuela petrol bakanı Del Pino verdiği demeçte mevkidaşı Al-Naimi’yi Suudi Arabistan hükümeti adına konuşmamakla itham etti. Del Pino ayrıca toplantının başarılı sonuçlanmasını sağlayabilecekken Al-Naimi’nin çabaları sonuçsuz bıraktığını, kararın tamamen politik olduğunu ve maalesef toplantıda Suudi temsilcilerin hiçbir yetkileri bulunmadığını da sözlerine ekledi. Fiyatlardaki düşüşten en çok zarar gören ülke olan Venezuela’nın Suudi Arabistan’la arasında 10 yıldan fazla süredir petrol fiyatları nedeniyle gerginlik söz konusu. Tahmin edilmesi şimdiye kadar güç olan Suudi politikaları son aylarda daha çok okunamaz hale gelmiş durumda. Rusya petrol bakanı Novak’a yakın bir kaynak Novak’ın toplantıdan sonra Suudilerle görüşmeye devam edeceklerini fakat bunun çok zor olduğunu aktardı.

Venezuela Petrol bakanı Del Pino Doha toplantısına katılan OPEC üyesi olmayan ülkelerin Haziran ayında yapılacak OPEC toplantısına gözlemci olarak katılmalarını teklif etti. Del Pino’ya göre böylelikle pazarlıklar yenilecek ve eğer anlaşma yapılmazsa OPEC toplantısı öncesi Brent’in fiyatının $ 30’ın altına düşeceğini iddia etti.

Novak Çarşamba günü Moskova’da yaptığı açıklamalarda hem Suudi Arabistan’ın hem de Rusya’nın üretimlerini artırmak için kapasiteye sahip olduklarını ve Haziran’a kadar üreticilerin üretim seviyelerini dondurmak için anlaşmalarının olası görmediğini söyledi. Rusya’nın petrol üretimi bu yıl 540 milyon Ton (Günlük 10. Milyon varil)’i aşabileceğini de sözlerine ekledi. Rusya Mart ayında da Çin’in en büyük ham petrol tedarikçisi oldu.

Nisan ayı ihracat verileri İran’ın üretiminin arttığına işaret ediyor. İran’dan yapılan açıklamaya göre üretim seviyesi 2 ay içerisinde yaptırımlar öncesi seviyesine ulaşacak. Bu açıklama dikkate alındığında İran’ın 2 Haziran’da yapılacak OPEC toplantısında üretim kısıtlaması anlaşmasına yeşil ışık yakabilir. Farklı bir görüş ise İran’ın piyasa payını artırmak için politik oyunlarını sonuna kadar kullanacağı finansla dezavantaja katlanacağı yönünde. İran’ın üretim kesintisi konusunda Rusya ve Suudi Arabistan’ı suçlayan açıklamaları yoğunlaşabilir. Şu anda ülkenin gayri safi milli hasılasının yalnızca %12’si petrol gelirlerinden.

İran artan ihracatının lojistiği için büyük yabancı tankerlere ihtiyaç duyuyor fakat gemi sahipleri Dolar üzerinden yapılan anlaşmalardaki kısıtlamalar nedeniyle İran’la çalışmaya çok istekli değiller. İran’ın 55-60 adet tankere sahip olduğu biliniyor ve tahmini olarak bunlardan 25-27 tanesi kullanım dışı ve çoğunun modernizasyona ihtiyacı var.

EIA’in haftalık stok verilerine göre Amerika ham petrol stokları beklenenden daha az arttı. 2,4 milyon varil artış beklenirken arış 2,08 milyon varil olarak gerçekleşti. Distile stoklarında ise beklenmedik 3,55 milyon varil azalma açıklandı, beklenti 300 bin varil artış olması yönündeydi. Açıklamanın ardından ham petrol ve türevlerinde yukarı yönlü hızlı bir hareket gerçekleşirken ham petrol varil fiyatı $44’ı aştı. Fiyatın artışında birden fazla faktör söz konusu; bunlar düşen Amerika üretimi, sezonsal olarak benzin tüketiminin artması ve azalan üretim yatırımları. Mevcut durumda üretim kesintisi yapılırsa arzın hızlı düşmesi şaşırtıcı olmaz.

BNP Paribas 2016-17 yılları için petrol fiyatları tahminlerini artırdı. Açıklanan yeni tahminlerine göre 2016 yılı ortalaması $1 artarak $37, 2017 için $2 artışla $46 oldu.

IEA Başkanı Fatih Birol Tokyo’da yaptığı açıklamada önümüzdeki yıl petrol piyasasında arz-talep dengesinin oluşmasını beklediğini söyledi. Birol ayrıca OPEC üyesi olmayan ülkelerin üretimlerinin yaklaşık 700 Bin varil/gün azalmasını ve gelecekte Orta Doğu petrolüne bağımlılığın artacağını beklediğini ekledi. Birol’a göre $ 45 seviyesi üreticileri rahatlatacak fakat pek çok kaya gazı üreticisinin kar etmesi için yeterli değil. Birol’un açıklamaları medyada diğer faktörlerle birlikte hızlı fiyat hareketinde etken olarak gösterildi.

Ham petrol varil fiyatı Cuma günü $34,33’e kadar çıkarken haftayı $43,73’ten kapattı.

KEMAL AYDIN, 25.04.2016