2019’da kömür talebinde elektrik kaynaklı düşüş
2019’da küresel kömür talebi, 2 yıllık büyümenin ardından %1,8 azaldı. Kömürden elektrik üretimi %3 azalarak, sanayide kömür kullanımı da azaldı. 2019’da kömürle çalışan elektrik üretimini bir sıra faktörler etkiledi. Ama en çok 2 faktör etkiledi:
- Zayıf elektrik talebi büyümesi ve düşük doğal gaz fiyatları.
- Küresel elektrik üretimi 2019’da % 1, 2009’dan bu yana en düşük orandır. O zamandan bu yana ortalama yıllık artışın neredeyse 1/3`i arttı.
Yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektrik 2019’da artarak kömür ve gaz üretimini sıkıştırmıştır. Genişleyen LNG ( Sıvılaştırılmış Doğalgaz) arzı, Ocak- Eylül 2019 arasında Avrupa’da 2/3 oranında düşen doğal gaz fiyatları üzerinde baskı oluşturdu. Doğal gazın genellikle ucuz olduğu ABD`de 2019’da fiyatlar bir önceki yıla (2018) göre ortalama %30 daha düşüktü. Bu, enerji sektöründe önemli ölçüde kömürden gaza geçişi teşvik etti. Avrupa Birliği’nde kömürle çalışan elektrik üretimi, hem göreli hem de mutlak anlamda şimdiye kadarki en büyük düşüşü gördü. ABD`de, yüzdesel olarak en büyük düşüşünü ve mutlak anlamda ikinci en büyük düşüşünü yaşadı. Hindistan’da 2019, ülkenin ekonomik yavaşlamasını, artan rüzgar ve güneş PV ( fotovoltaik) kapasitesini yansıtan, kırk yılda kömürle çalışan elektrik üretiminin düştüğü ilk yıl oldu. Sadece Çin ve Güneydoğu Asya, 2019’da kömürle çalışan elektrik üretiminde önemli bir büyüme gördü, ancak başka yerlerdeki düşüşleri telafi etmeye yetmedi. Çin’de kömürle çalışan elektrik üretimindeki büyüme, artan çelik üretimi ve küçük sanayi ve konut kazanlarında kömür kullanımının azalması, kömür tüketiminde genel olarak %1’lik bir artışa neden oldu. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) üyeleri arasında, kömür kullanımı 2019’da % 14 arttı, bu da esas olarak Vietnam’daki ve daha az ölçüde Endonezya’daki talep büyümesini yansıttı.
2020’de kömür talebinde pandemi kaynaklı düşüş
2020’de küresel kömür talebi, 2019 seviyelerine göre % 5 düşerek İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük düşüşünü yaşamıştır. Kömürün düşüşü, elektrik üretiminde endüstriyel uygulamalara göre sadece biraz daha keskin. Çin hariç, sanayi üretimi Covid-19 krizi tarafından ciddi şekilde bastırıldı. Çin’de hava kalitesi nedenleriyle küçük kömürlü kazanlardan geçiş devam ediyor. Bu faktörlerin her ikisi de 2020’de elektrik dışı kömür talebine ağırlık verdi.
Özellikle 2020’nin ilk yarısında Covid-19’un bulaşmasını yavaşlatmaya yönelik tedbirler, elektrik talebinde olağandışı bir düşüşe neden oldu. Bu da, elektrik üretimi için kömür kullanımını önemli ölçüde etkileyen faktör oldu.
2020’de küresel kömür talebindeki genel düşüşün, pandeminin dünya çapında yayılması ve yoğunlaşması nedeniyle yılın ilk aylarında tahmin edilenden daha
düşük olduğu ortaya çıktı. Bu, küresel elektrik talebinde yılın başlarında tahmin edilenden daha küçük bir düşüşe ve küresel kömürün yarısından fazlasının tüketildiği Çin’deki güçlü ekonomik toparlanmaya bağlanabilir diye düşünülüyor.
Kömürün kısmi toparlanması 2021’den sonra azalacak
Küresel kömür tüketiminin 2020 – 2018 arasında % 7 veya 500 milyon tonun üzerinde düştüğü tahmin ediliyor. 2 yıllık bir süre içinde bu boyutta bir düşüş, 1971’e kadar uzanan IEA (Ulusal Enerji Ajansı) kayıtlarında eşi görülmemiş bir durumdur. 2021’nin sonlarına doğru küresel bir ekonomik toparlanma varsayımı, hem elektrik talebinin hem de sanayi üretiminin artması beklenliyor. Sonuç olarak, küresel kömür talebinde Çin, Hindistan ve Güneydoğu Asya liderliğinde % 2,6’lık bir toparlanma öngörülüyor. Daha yüksek doğal gaz fiyatları ve elektrik talebi, Avrupa Birliği ve ABD`de kömür kullanımındaki yapısal düşüşü yavaşlatacak. Her ikisi de kömür tüketiminin yaklaşık 10 yıl içinde ilk kez arttığını görebilir.
Tüm bu analizleri göz önüne alarak 2025 yılına kadar küresel kömür talebinin 7,4 milyar ton civarında sabitleneceği tahmin ediliyor. Eğilimlerin önümüzdeki 5 yıl içinde bölgelere göre değişmesi bekleniyor. Avrupa ve Kuzey Amerika’da kömür, 2021’deki geçici artışın ardından düşüşünü sürdürüyor. Avrupa Birliği ve ABD`nin kömür tüketiminin şu anda küresel kömür kullanımının yaklaşık %10’unu temsil ettiği göz önüne alındığında, bu pazarlarda daha fazla düşüş sınırlı olacaktır. Çin’in 2060’tan önce karbon nötrlüğüne ulaşma taahhüdü, her yıl 4 milyar ton kömür tüketen bir ekonominin sorunsuz geçişini sağlamak için uzun vadeli bir yol haritası gerektiriyor. Hindistan, Güney ve Güneydoğu Asya’daki diğer bazı ülkelerin, endüstriyel üretim genişledikçe ve yeni kömürle çalışan kapasite inşa edildiğinden 2025 yılına kadar kömür kullanımını artırmaları bekleniyor. Ancak Hindistan’da, 2025’e yönelik talep görünümü, pandeminin bir sonucu olarak 1 yıl öncesine göre oldukça düşük. 2025 yılına kadar ASEAN, ABD ve Avrupa Birliği’ni geçerek üçüncü en büyük kömür tüketen bölge olacak. 2020’de bazı ülkeler, önümüzdeki yıllarda kömür kullanımını azaltmayı (Kore, Japonya), planlanan kömür genişlemesini küçültmeyi (Vietnam, Bangladeş, Filipinler) ve kömür geliştirme planlarını iptal etmeyi (Mısır) içeren taahhütlerde bulundular. 2025’e yönelik talep görünümü, pandemi nedeniyle 1 yıl öncesine göre oldukça düşük. 2025 yılına kadar ASEAN, ABD ve Avrupa Birliği’ni geçerek üçüncü en büyük kömür tüketen bölge olacak.
Gelecekteki kömür arzını yönetmek için stratejiler değişiyor
Kömüre en bağımlı 2 büyük ülke olan Çin ve Hindistan, ekonomilerini beslemek ve ithalatı dizginlemek için yeterli kömür arzını sağlamak için adımlar atıyor. Çin’de hükümet, kömür sektörünün rekabet gücünü ve karlılığını artırmaya
yönelik çabalarını sürdürüyor. 2020’de Pekin’de Kömür Ticaret Merkezi açıldı. Jinneng Holding Group (Shanxi’de) ve Shandong Energy Group olmak üzere 2 büyük yeni şirket kuruldu. Bu şirketler, China Energy Investment Corporation ile birlikte her yıl 1 milyar tondan fazla kömür üretecek. Kasım 2020’de, bir açık artırma süreciyle yıllık 50 milyon ton kömür madenciliği kapasitesi tahsis edildi.
ABD`de, yüksek doğal gaz fiyatları ve 2021’de kömür talebinde beklenen artış nedeniyle rekabet baskılarının hafiflemesine rağmen, orta vadede kömürün geleceği iyileşmiyor. ABD’deki bazı büyük madencilik şirketleri, giderek daha çok elektrik üretimi için kullanılan termal kömürden giderek daha fazla uzaklaşıyor ve esas olarak demir-çelik üretiminde kullanılan metalürjik kömüre odaklanıyor. Avrupa’da kalan birkaç kömür üreticisi ülke, büyük ölçüde endüstriye bağımlı topluluklar üzerindeki sosyal etkileri en aza indirmek için düzenli kapanışlara hazırlanıyor.
Düşük ithalat hacimleri bazı büyük ihracatçıları diğerlerinden daha fazla etkiliyor
Uluslararası kömür ticareti, 2020 yılında Covid-19 kriziyle ciddi şekilde sekteye uğradı. İhracat, düşüşün 2/3`den fazlasının termal kömürden gelmesiyle yaklaşık
%11 daraldı. Çin’deki yeni ithalat kotaları, kömür ticaretindeki belirsizliği artırdı. İthalat en büyük düşüşleri Hindistan ve Avrupa’da yaşadı. Ancak aynı zamanda Japonya, Kore ve başka yerlerde de düştü. Çok az sayıda büyük pazar 2020’de ithalatını artırdı.
ABD ve Kolombiya’dan yapılan 25 milyon tonun üzerinde termal kömür ihracatının birleşik azalması, Atlantik Havzası pazarını dengeledi. Endonezya ve Avustralyalı üreticilerin zararına olan Asya Pasifik pazarını dengelemek daha fazla zaman aldı.
Rusya Federasyonu ve Güney Afrika’dan yapılan kömür ihracatında da bazı kesintileri de içeren arz tarafında yapılan düzenlemelerin ardından, 2020 sonunda termik kömür fiyatları bir yıl önceki seviyelerinde.
Kısa vadeli görünümde, belirsizliği artıran bir diğer faktör, Çin’in Avustralya kömür ithalatındaki düşüş. 2021’de uluslararası kömür ticaretinde artan küresel talebin desteğiyle bir toparlanma beklerken, orta vadeli görünüm oldukça belirsiz. Bu, özellikle Çin’in ithalat politikalarının evrimi ve Hindistan’ın yerli termal kömür üretimindeki gelişmeler açısından geçerlidir.
Çin, dünyanın en büyük kömür üreticisi, tüketicisidir ve talebi karşılamak için üretimini artırmaktadır.Çin madencileri kömür üretimini artırmaya zorluyor ve elektrik santrallerinin kış ısınma mevsiminden önce stoklarını yeniden inşa
edebilmesi için ithalatı artırıyor, ancak analistler kıtlığın en az birkaç ay daha devam edeceğini söylüyor.
The National Development and Reform Commission (NDRC) geçen hafta yaptığı açıklamada, kömür fiyatlarını düşürmeye yönelik müdahale yollarını araştırdığını ve bunları makul bir aralığa getirmek için gerekli tüm adımları atacağını söyledi. Ekonomistler ve analistler, kömür fiyatlarındaki son dalgalanmalara rağmen, yüksek enerji, işçilik ve diğer maliyetlerin devam etmesinin ve son tüketicilere yansımasının beklendiğini söylediler.
Çin’in elektrik üretimi için ana yakıtı olan kömür kıtlığı, birçok bölgede sanayi için elektriğin paylaştırılmasına yol açarak dünyanın en büyük ikinci ekonomisindeki büyümeye ağırlık verdi. Ülkenin en büyük kömür madencisi ve en büyük elektrik üreticisi olan China Energy Group, geçen haftalarda yaptığı açıklamada, 1 Ekim’den 20 Ekim’e kadar kömür üretiminin geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 2,26 milyon ton veya %7,5 arttığını söyledi. Devlete ait madencilik ve enerji şirketi, aynı dönemde toplam elektrik üretiminin yıllık %15 artışla 54,78 milyar kilovat saat (kWh) olduğunu ve bunun da termik elektrik üretiminin %17,2 artışla 6,36 milyar kWh arttığını sözlerine ekledi.
Kaynak: www.iea.org , www.reuters.com
Eltac Farrukhzade
Yazar
