Ülkelerin doğalgaz arz güvenliklerini sağlamaları husunda, doğalgaz arz kaynaklarını çeşitledirmek için gerek boru hattı olsun gerekse LNG yöntemiyle doğalgaz tedariği gerçekleştirmektedirler. Türkiye doğalgaz tüketiminde %98 dışa bağımlı olması doğalgaz arz güvenliği kapsamında doğalgaz arz kaynaklarını ceşitlendirmesi gerekmetedir.
Doğalgaz tedarik edilen ülkelere göre daha ekonomik ve boru hattı nakli mümkün olmayan doğalgazın mevcut ülkelerden LNG yöntemiyle alınması için Türkiye’nin LNG tesislerinin sayısını artırılması gerekmete olup, ülkemizin üç tarafının denizlerle cevrili olması buna olanak sağlamaktadır. Peki yapılan LNG tesislerinin teknik ve ekonomik özelliğinin incelenmesi ve maliyet analizleerinin yapılası, enerji arz güvenliğinin ekonomik, güvenilir ve sürdürebilir olması için önemlidir.
LNG tesisleri için maliyet analizi yapılmadan önce enerji sektörünün aşina olduğu doğalgaz tedarik yöntemi olan LNG nedir? LNG tesis türleri nelerdir? Öncelikle bu soruların cevaplanması gerekmektedir. Çünkü LNG tesislerinin maliyet analizi yapılırken; doğalgazın cıkarılıp, alımından sıvılaştrılmasına, tekradan gazlaştırılıp devreye alınmasına kadar gecen süreçte LNG maliyet kalemlerini oluşmaktadır.
Sıvılaştırılmış Doğalgaz (Liquified Natural Gas – LNG), atmosfer basıncında -162 C0’a kadar soğutulmasıyla yoğunlaşarak gaz halinden sıvı hale geçmektedir, ayrıca gaz fazından sıvı faza geçerken gazın hacmi 600 kez küçülür bu şekilde düşük basınçlarda yüksek miktardaki doğalgaz depolanabilmektedir. Kullanımı için tekrar gazlaştırma işlemi yapılarak sisteme dâhil edilir. LNG tesisleri karada (onshore) ve denizde (offshore) olarak ikiye ayrılmaktadır:
Karada (Onshore) LNG Tesisleri, güvenlik açısından şehir merkezlerinden uzak ve deniz kenarlarına LNG gemilerinin dolum ve boşaltım acısından elverişli olacak şekilde, ayrıca yeraltı veya yerüstü depolma yapılan tesislere “İzmir Egegaz Aliağa LNG Terminali, Marmara Ereğlisi LNG Terminali”denir.
Denizde (Offshore) LNG Tesisleri, bir gemi üzerine LNG depolama ve gazlaştırma ekipmalarının yerleştrilmesiyle ve karada bulunan LNG terminalinin tüm işlevini yerine getiren terminallere Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma tesisi (Floating Storage Regas Units –FSRU) denir. “GDF Suez Neptune FSRU (Egegaz Aliağa) gibi”
Dünyada LNG depolama ve gazlaştırma terminallerinin 100’e yakınını kara tesisleri oluşturmaktadır. LNG tesislerinin kurulum planlaması yapılırken öncelikle şunlar dikkate alınmalıdır: arazi ve kullanım, mevcut deniz tesisleri, çevredeki nüfus yoğunluğu ve konut kullanımı, depolama tankları ile boşaltım/yükleme arasındaki max/min mesafe, depolama tipi, gemilerin yaklaşım kanal genişliği ve derinliği, köprüler, enerji hatları, gemilerin manevra ve geçişini etkileyebilecek fiziksel yapı ve unsurlar, oluşan dalgalara karşı dalgakıran gereksinimi ve/veya römorkör hizmetinin olup olmadığı, boru kapasitesi (Tesis yakınında bir boru hattı olsa dahi, gönderim için yeterli kapasite olmayabilir) ve Gaz dağıtımında ticari boru hattına yakınlık veya herhangi bir boru hattı mevcut değilse, inşa edilmesi ve keşfedilen pazara kamyon veya demiryolu tankerle taşınması, gazlaştırma tesisine olan mesafe, çevresel etkenler (rüzgar, dalga, akım vb.) alan seçiminde dikkate alınması gereken hususlardır. Alan seçiminde asıl önemin taşıma ve depolama maliyetlerini azaltmak, güvenli bir şekilde çalışmaların sekteye uğramadan devam ettirilmesidir. Arazi seciminden sonra geri kalan maliyet kalemleri tesisin niteliklerine göre değişmektedir. Bu durumda aşağıda verilen değerler oratalama veriler olup, lokasyona ve kullanılan malzemelere göre değişim gösterebilir.
Aşağıdaki tabloda ilgili kalemleri ile birlikte maliyet analizinin temel bileşenleri gösterilmiştir.
LNG SIVILAŞTIRMA TESİSİ İÇİN MALİYET ANALİZİ TABLOSU
| GİDERLER | Toplam Maliyet İçindeki Payı (%) |
| Gaz arıtma tesisi | %5-8 |
| Sıvılaştrıma tesisi | %34-35 |
| Yardımcı ekipmanlar | %5-7 |
| Enerji Jenenatörü ve ekipmaları | %11-15 |
| Hava- su temin, deniz suyu sistemleri vb | %5-8 |
| LNG tankerlerini yükleme/boşaltma ekip. | %14-21 |
| Borulama, izolasyon ve elekrik kaploları vb. | %4-10 |
| Yollar, yerleşim yeri, idari binalar, peyzaj vb. | %4-14 |
LNG DEPOLAMA VE GAZLAŞTRIMA TESİSİ İÇİN MALİYET ANALİZİ
| GİDERLER | EKİPMANLAR | Toplam Maliyet İçindeki Payı (%) | |
| LNG DEPOLAMA TANKLARI VE
PROSES ELEMANLARI |
LNG depolam tankı
Servis suyu depolama tankı Dizel yakıt depolama tankı Köpük Tankları ve ekipmanları |
%25-35 | |
| GAZLAŞTIRICILAR | open rack vaporizers,
Submerged combustion vaporizer |
%9-12 | |
| POMPALAR | LP pompları, HP pompaları
Deniz suyu pompaları,SMV taşma pompaları, Yangın hattı pompaları, Servis suyu pompası |
%10-15 | |
| KOMPRESÖRLER | Zero-sendout kompresörü
BOG kompresörleri, Gemi boşaltım kompresörleri, Gemi gaz dönüşü Blowerı |
%5-9 | |
| DENİZ SUYU SİSTEMİ | Klorlama ünitesi, Deniz suyu alma havuzu,
Deniz suyu alma binası |
%3-4 | |
| YARDIMCI ÜNİTELER | Flare
Elektrik/otomasyon merkezi Dizel jeneratör Enstruman hava kompresörü Soğutucu kulesi Yangın koruma sistemleri |
%1-2 | |
| JETTY (İSKELE) | Jetty yolu
Kroyojenik borulama Yaslanma&Bağlama dolfinleri Boşaltma kolları |
%20-25 | |
| BİNALAR | Yönetim/ kontrol odası
Kompresör Binaları Bakım onarım / ambar |
%1-3 | |
| ARAZİ DÜZENLEMELERİ VE
DİĞER GİDERLER |
Borulama
İzolasyon Elektrik/otomasyon bağlantıları Demirbaşlar Ulaşım yolları Lokal |
%12-14 | |
Tablo1: LNG Tesisinin Maliyet Kalemleri
Sonuç olarak LNG tesisinin kurulum maliyeti incelendiğinde, ülkemiz açısından en uygunu Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma tesisi (FSRU) olduğu görülmektedir. Çünkü Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili olması ve maliyet kalemlerinin içerisinde bulunan arazi giderlerinin olmayışı ayrıca farklı limanlar kanalıyla doğalgaz ağına besleme yapılabilmesi gibi etkenlerle kara LNG tesisilerine oranla daha ekonomik olan FSRU terminallerinin yapılması Türkiye için daha uygundur.
Yazar
