HAZAR BÜLTENİ (TEMMUZ 2018)
Hazar Coğrafyasında Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan ve Azerbaycan’da petrol fiyatlarının belli bir seviyeye ulaşması ile birlikte yeniden yatırımlar canlanmaya başlamıştır. Özellikle petrol ve petrokimya ürünleri üretimi ve ihracatına yönelik ciddi girişimler dikkat çekmektedir. Bu alamda Çin, bazı Batılı ülkeler ve Rusya’dan finansal destek temini söz konusudur. İran’ın ise ambargolardan en az şekilde etkilenerek yoluna devam etme stratejini sürdürdüğü ve bu noktada bölge ülkelerinin yanı sıra özellikle Rusya ve Çin’den ciddi anlamda destek gördüğü de farkedilmektedir.
İlgili ülkeler hakkında bazı özet gelişmelere aşağıda yer verilmiştir.
İRAN
- ABD İran’a yönelik ambargolar kapsamında müttefiki olan ülkelerin, İran ile aralarındaki petrol ticaretini 4 Eylül’e kadar sonlandırmalarını istemiştir. Fakat bu girişimin daha önce de olduğu gibi etkilerinin ABD’nin istediği düzeyde olmayacağı tahmin edilebilmektedir. Bu girişim Çin, Hindistan ve Türkiye gibi en büyük müşterileri engelleyemeyecek gibi görülmektedir.
- Rusya ve Çin ambargo sebebi ile sıkıntıya girmeye başlayan petrol ve gaz sektöründe ilerlemenin devamı için gerekli olan finansı tedarik etme konusunda çalışmalar yapmaktadır. Bu kapsamda 50 milyar dolarlık bir bütçe öngörüsü bulunmaktadır.
- İran Suriye’de yaşanan gaz tedarik sıkıntısını çözmek için, Türkiye üzerinden gazın Suriye’nin deniz bölgelerine nakli için bir plan üzerine çalıştığını açıklamıştır.
- Geçen yıl 13 milyar m3 seviyelerinde seyreden gaz ihracatının bu yıl biraz daha artış göstermesi beklenmektedir.
- Özellikle petrokimya ve maden ihracatı alanlarında büyük atılımlar yapan İran, bu yıl da bu alanlardaki satışlarını büyük oranda arttırmaktadır.
- Kharg terminalinin yükünü azaltmak için Jask şehri kıyısında ilk fazının kapasitesi 10 milyon varil, ikinci fazının ise 30 milyon virile ulaşacağı yeni bir petrol terminali kurulması planlanmaktadır.
AZERBAYCAN
- Türkiye ayağının önemli bir bölümü tamamlanan TANAP boru hattı projesinden ilk ticari gaz sevkiyatı yapıldı.
- Vietnam milli petrol şirketi SOCAR ile ortak çalışmalar yapmak için görüşmelere başlamıştır.
- SOCAR BAE’ndeki Fujairah limanındaki %50 hissesini yaklaşık olarak 47 milyon $’a satmıştır.
- BP ile D230 numaralı blok dahilinde PSA imzalanmıştır.
- 2016 yılında ilk fazı dahilinde yatırım kararı alınan Absheron sahasının ilk sondajına kule bulunamaması sebebiyle ancak 2019’un ikinci yarısında başlanabileceği öngörülmektedir. Ayrıca sahanın 2 faz olarak (ilk fazda 1,5 bcma, ikinci fazda da 4 bcma peak seviyelerinde) üretime alınması hedeflenmektedir. 326 bcm’lik gaz rezervine sahip olduğu düşünülen Absheron’dan üretilecek gazı ise Socar satın alacaktır.
- İran – Azerbaycan – Rusya arasında ortak bir elektrik gridi oluşturmak için çalışmalar devem etmektedir.
- 500 bcm’lik rezervi olduğu tahmin edilen Shafag – Asigman’da kule bulunabilmesi dahilinde ilk faz için iki adet kuyu açılması planlanmaktadır. Bunun da en erken 2020’den sonra gerçekleşebileceği düşünülmektedir.
- Ülkedeki mevcut rafineri ve petrokimya tesislerinin modernizasyonuyla ilgili planlama süreci tamamlanmak üzeredir.
KAZAKİSTAN
- Bir önceki yıla nazaran petrol üretiminde yaklaşık %8’lik bir artış yaşanmıştır.
- Pavlodar ve Atyrau petrol rafinerilerinin modernize edilmesi akabinde petrol ürünleri ve yakıt üretiminde ciddi anlamda artış yaşanmıştır.
Ukrayna’ya yapılan LPG satışları bir önceki yıla nazaran %11 artış göstermiştir. Rusya üzerinden devam eden bu ticaretin yanı sıra, Kazakistan; Azerbaycan, İran, Çin ve Vietnam gibi ülkelerle de anlaşma yaparak, bu ülkelere yönelik yada bu ülkeler üzerinden petrol ürünleri ticaretini geliştirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan’a yönelik satışların da arttırılması için çalışmalar yapılmaktadır.
- Ayrıca eş zamanlı olarak, Rusya’dan benzin ithalatını da sonlandırmak için karar alınmıştır.
- Tengiz sahasının üretim tesislerinde yaşanan gaz sızıntısı probleminin çözülmesi sayesinde üretim yeniden başlamıştır.
- 320 bin varil / gün seviyelerine çıkan Kaşagan’da üretimin yıl sonunda 370 bin varil seviyelerine çıkarılması hedeflenmektedir.
TÜRKMENİSTAN
- Şubat ayında Afgan sınırına ulaşan TAPI’de çalışmalar devam etmektedir. 2019’da Pakistan’a gaz sevkiyatına başlanılabilecek duruma gelmesi beklenen TAPI’nin 2020’de Hindistan’a ulaşması beklenmektedir.
- 2018 – 2024 yıllarını kapsayacak enerji alanındaki kalkınma planının yakın zamanda duyurulacağı açıklanmıştır. Bu kapsamda Türkmenistan’da özellikle midstream ve downstream alanlarında ciddi anlamda yeni iş imkanları söz konusu olacaktır.
- Rusya, Türkiye, İsviçre, Almanya, BAE, Afganistan, Kazakistan, ABD, Pakistan, İran ve Tacikistan gibi ülkelere yapılan petrol ürünleri ihracatının geliştirilmesine yönelik planlar yapılmaktadır. Bu kapsamda İtalya, Japonya ve Güney Kore’li bazı yatırımcılar ile ortak olarak Hazar kıyısında bir gaz kimya tesisi kurulması üzerinde de çalışmalar devam etmektedir.
- İran ile yaşanan gaz satış anlaşmazlığının çözümüne yönelik alt düzeyde görüşmeler devam etmektedir.
ÖZBEKİSTAN
- İran ile ilaç, enerji, gıda sanayi ve yeni teknoloji ürünleri ile ilgili ortak girişimler ve iş birliği yapılması üzerine fikir çalışmaları devam ettirilmektedir.
- İngiltere’nin Özbekistan’daki petrol ve gaz projelerinin geliştirilmesi için 2 milyar dolara yakın bir bütçe ayıracağı bilgisi paylaşılmıştır.
- Aynı şekilde Rus firmaları da Özbekistan’daki yatırımlarını daha da arttırmayı planlamaktadır.
* Not: Bu çalışma hazırlanırken, SOCAR, Gazprom, OPEC, EIA, IEA, EU Energy Commission, NIOC, NIGC, BP, KTO, KTG, KMG, Turkmengaz, CNPC, Lukoil, Uzbekneftegaz, Dünya Bankası, Forex gibi kurumların web sitelerinden yada kurumlar ile ilgili internete yansıyan haberlerden ve Mehr, Turan, Trend, Xinhua Haber gibi ajansların hazırlamış olduğu raporlardan faydalanılmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde farklı kaynaklar tutarlılıkları açısından değerlendirilmiş ve yorumlanarak bu çalışmaya eklenmiştir.
