Hazar Coğrafyasında düşen petrol fiyatları sektörü ve yeni yatırımları etkilese de, özellikle İran’da önemli yatırımlar ve girişimler devam etmektedir.
İran’ın yanı sıra Kazakistan’da da hem petrol hem de petrolden üretilen gaz miktarının arttırılarak, ihraç edilebilmesi ile ilgili girişimler sürdürülmektedir. Bu kapsamda OPEC’in kısıtlama kararlarına da uyulmamay8a devam edileceği beklenmektedir. Ciddi ekonomik kriz içersinde olan Türkmenistan’da ise bazı yeni arama sahaları ve ülke için stratejik öneme sahip olan TAPI boru hattının inşası ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Bununla birlikte hem petrol hem de gaz üretiminde düşüş gözlenmiştir. Bunun en büyük sebebinin ise market kısıtlamaları olduğu düşünülmektedir. Özbekistan ise Çin’in de ülkesine yaptığı destekler neticesinde tüm Hazar coğrafyasında yeni yatırım imkanları üzerinde çalışmaya başlamıştır. Ayrıca Çin’in yanı sıra Rus şirketler de ülkede önemli projelere imza atmışlardır. Tüm bunların yanında Şah Denizi 2. Fazı dışında durağanlaşan ve hatta gerileme gösteren sektör, Azerbaycan’ın uzun vadeli gaz ihraç stratejilerinde değişikliklere gitmeye başladığı sinyallerini vermektedir. BP’nin büyük umutlar beslediği Shafag Asigman sahası ile ilgili beklentilerin de azaldığı düşünülmektedir.
Tüm bunların yanı sıra, Rusya ve Çin’in tüm coğrafyada artan etkinliği dikkat çekmektedir. Özellikle Çin’in finansal destekleri, Rusya’nın ise ortak girişimleri dengeleri değiştirmektedir.
Batılı şirketlerin ise sadece İran’da artan yatırımları bir varlık ortaya koyabilmektedir.
Her ne kadar ihracat krizinde olan Türkmen gazı için Batı Güney Gaz Koridoru fikirlerini yinelese de, bunun gerçekleşmeyeceğinin herkes farkındadır.
Hatta İran dahi bu konuda kendi gazı için, bu tarz senaryoların uygun olmayacağı yönünde kanaat elde ettiğine dair söylemler paylaşmaya başlamıştır.
İlgili ülkeler hakkında bazı özet gelişmelere aşağıda yer verilmiştir.
İRAN
- Fransız Total ve Çin’li ortağı ile Güney Pars sahasının 11. Fazının geliştirilmesi ile ilgili yapılması gereken anlaşma imzalandı.
- İtalyan ENI firması ile ile Kish gaz sahası ve Darkovin Petrol Sahalarının geliştirilmesi ile ilgili iyi niyet anlaşması imzalandı.
- Irak ile Bağdat ve Basra Çevrim Santrallerinde kullanılmak üzere planlanan gaz ticareti hayata geçirildi.
- Rusya İran ile Hindistan’a swap yolu ile gaz ihraç etme konusunda çalışmalarını sürdürmektedir.
AZERBAYCAN
- Şah Denizi sahasının 2. Aşaması kapsamında ilk platformun topside’ının kurulma işlemi tamamlandı.
- SOCAR İran’da arama-üretim projelerinde yatırım yapabilmek için ön değerlendirme sürecinden başarı ile geçmeyi başardı.
- Babek sahasının 2024 sonunda üretime alınacağı beklenmektedir.
- İran – Azerbaycan ve Rusya arasında bir elektrik bağlantısı ve ortak ticaret alanı oluşturmak için çalışmalar sürdürülmektedir.
- ACG sahasındaki derin gaz rezervuarının 2026 yılında üretime alınması planlanmaktadır.
- Şu ana kadar ACG sahasından petrolle birlikte üretilen çözünmüş gazdan, yaklaşık 30 milyar m3 civarında bir hacmin SOCAR’a verildiği açıklanmıştır.
- Henüz keşif gerçekleşmemiş olan Shafag Asigman sahasında, 2030 yılında üretime başlanabileceği, bu sahada 500 milyar m3’lük bir rezerv olacağının tahmin edildiği açıklanmıştır.
TÜRKMENİSTAN
- Çin’e gaz ihracatı kapsamında Afganistan, Tacikistan ve Kırgızistan üzerinden geçerek, ilgili ülkeleri de besleyecek, yeni bir güzergah belirlenmesi konusunda ön görüşmelere başlandı.
- Gaz ihracat risklerini azaltmak maksatlı gazdan petrokimya ürünleri üretecek santrallere dair yatırım planlaları ile ilgili güncelleme yapıldı.
KAZAKİSTAN
- Rosneft ile Avrasya projesi kapsamında 15 km derinlikte arama sondajları yapmak için anlaşmaya varılmıştır.
- Flare gaz hacminin en aza indirilerek, bu hacmin değerlendirilmesi ve gaz ihraç kapasitesinin arttırılmasına yönelik projelere devam edilmektedir.
ÖZBEKİSTAN
- Çin ile devam eden ortak yatırım ve sektörel gelişme kapsamında yürütülen hedefler çerçevesinde Uzbekneftegaz şirketinin dönüşümüne başlandı. Bu kapsamda 12 000 civarında şirket çalışanı işten çıkarıldı. Ayrıca şirket bünyesindeki farklı fonksiyonların artık farklı şirketlerce devam edilmesine karar verildi. Bu durumda büyük bir yapıya sahip olan Uzbekneftegaz parçalanarak, birkaç tane şirketin oluşturulacağı ifade edildi.
- Rus Lukoil ile yapılacak olan gaz işleme tesisinin inşasının hızlandırılacağı açıklandı.
- 2020 yılına kadar Çin’e olan gaz ihracını 10 milyar m3 seviyelerine çıkarmak için planlama çalışmalarına devam edilmektedir.
- Özbekistan TAPI boru hattına ortak olmak ile ilgili görüşmelerini sürdürmektedir.
