Akdeniz’in doğusu olarak ifade edilen Levant Bölgesi, sahip olduğu jeostratejik konumu sayesinde tarih boyunca siyasi ve ekonomik olarak Akdeniz coğrafyasının en kritik noktalarından biri olmuştur.2000’li yılların başında keşfedilmeye başlanan doğalgaz ve petrol rezervleri bu bölgeye olan ilginin artmasına sebep olmuştur. Bunun üzerine Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, 2002’den itibaren Doğu Akdeniz’de başta Mısır olmak üzere diğer kıyıdaş ülkeler Lübnan, Suriye ve İsrail ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) anlaşmaları yapmaya başladı. Türkiye ise bu anlaşmaların Kıbrıs Türkleri ve Türkiye’nin haklarını çiğnediği gerekçesiyle konuyu BM’ye taşıdı ve kendi münhasır ekonomik bölge haritalarını BM nezdinde onaylatmıştır. Türkiye’nin BM nezdinde itirazlarına rağmen GKRY, 2007’nin başında 13 adet arama sahası ilan etti ve büyük petrol şirketlerine ruhsat verme aşamasına geçti.Buna karşılık olarak Türkiye, Doğu Akdeniz’de kendi ekonomik bölgesinde Kuzey Kıbrıs’ta adanın kuzeyi ve doğusunda belirlediği bölgelerde TPAO’ya arama ruhsatları verdi. Türkiye-GKRY arasındaki gerginliğin boyutu, 2010’dan itibaren Doğu Akdeniz’de zengin hidrokarbon yataklarının keşfedilmesi ve uluslararası büyük enerji şirketlerinin bölgeye akın etmesiyle birlikte daha da arttı.

Exxon Mobil’in 2018 sonunda Kıbrıs Adası’nın güney tarafında yer alan 10 numaralı parselde doğalgaz aramaya başlaması gerginliği daha da artıran bir adım oldu.Türkiye’nin GKRY’nin bu hamlesine yanıtı gecikmedi. İlk sondaj gemisi Fatih’i Türk savaş gemilerinin korumasında Akdeniz’e çıkaran Türkiye, kendi kıta sahanlığında kalan bölgelerde doğalgaz arama faaliyetlerine başladı. Türkiye, ikinci sondaj gemisi Yavuz’u da doğalgaz arama faaliyetleri için bölgeye gönderdi.
Doğu Akdeniz’de hidrokarbon rezerv yataklarının keşfedilmesi, kıyıdaş ülkeler arasında hem yeni işbirliği alanları hem de ittifaklar kurulmasına neden oldu.

İsrail’in Tamar ve Leviathan, Mısır’ın Zohr ve GKRY’nin Afrodit yataklarında bulduğu doğalgaz rezervlerinin çıkartılıp boru hatları aracılığıyla Avrupa pazarına taşınması hedefinde birleşen bu ülkeler, Yunanistan’ın da katılımıyla yeni bölgesel işbirliği platformları oluşturmaya başladılar.
Ocak ayında Kahire’de bir araya gelen GKRY, Yunanistan, İsrail, İtalya, Ürdün, Filistin ve Mısır, Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nu kurduklarını ilan ettiler. Forumun amacı bölgesel kaynakların üretimi, tüketimi ve pazarlanması süreçlerinde işbirliği yapmak ve Doğu Akdeniz’i yeni bir enerji üssüne dönüştürmek olarak açıklanıyor.

Görünen o ki yeni denklemde Türkiye düşünülmüyor. Peki bu mümkün mü?
Öncelikle mevcut ihtimalleri değerlendirelim. İsrail, GKRY ve Yunanistan’dan geçerek Avrupa’ya uzanan boru hattı projesini ele alalım. Bölgenin jeolojik yapısının kırılganlığı ve hat uzunluğu göz önünde bulundurulduğunda inşa edilmesi planlanan boru hattının teknik ve ekonomik açıdan fizibıl olmadığı kabul ediliyor.

Diğer bir ihtimalle GKRY ve İsrail, Mısır’ın mevcut LNG ihraç terminallerini kullanabilir. Bunlar kesin çözümler değildir. Çünkü bölgede hala keşfedilmemiş çok fazla kaynak bulunmaktadır. Büyük bir gaz yatağı bulunması halinde bütün dengelerin değişebileceği göz önüne alınmalıdır.

Sonuç olarak içinde Türkiye’nin olmadığı bir enerji denklemi çok mantıklı görünmemektedir. Türkiye üzerinden Avrupa’ya giden bir boru hattı hem daha ucuz hem de iletim bakımından daha fizibıl kabul edilmektedir. Bölgedeki siyasi sorunların çözülmesi herkes için faydalı olacaktır.

Yazar: Muhammed Furkan NACAK

Düzenleyen:Esra Şahin