M.Ekin SERTBAŞLI
Rio’dan Glasgow’a
1992 yılında Rio Dünya Zirvesi’ne 179 ülkeden katılım sağlandığında; birçok açıdan global iklim değişikliğiyle mücadelede dönüm noktasına girilmiştir. Rio Zirvesi 20. yıl dönümünde gerçekleştirildiği Stockholm İnsan Çevre Konferansı’ndan farklı olarak sadece dünya liderlerini değil; bilim insanlarını, basını, sivil toplum kuruluşları temsilcilerini de ağırlamıştır. Daha da önemlisi bu toplantı sonucunda üç önemli sözleşme imzalanmıştır: Birleşmiş Milletler iklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi.
Şüphesiz bu üç sözleşme arasında en çok duyulan ve özellikle son on yılda adından en çok söz ettiren Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Sözleşmesi’ni imzalayanları bir araya getiren BM İklim Değişikliği Konferansı (Conference of Parties, COP) bu yıl COP 26 başlığı altında 1-12 Kasım 2021 tarihleri arasında Glasgow’da gerçekleştirilmektedir.
Paris İklim Anlaşması’nın COP26 Üzerindeki Etkisi
COP25’in en önemli sonucu olan Paris İklim Antlaşması ile taraf devletler; kendilerinin karar vereceği metodlar aracılığıyla karbon salımlarını azaltarak global ısınmayı 1,5OC’de sınırlamaya katkıda bulunmayı taahhüt etmişlerdi. Alınacak aksiyonlar gönüllü olup; birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülke için bu hedefin oldukça zorlayıcı olduğu, günümüzde bu hedefe ulaşmak için atılan adımların ne kadar yetersiz olduğuyla açığa çıkmaktadır. Örneğin; 2015 yılından beri 137 ülkeden sadece altısı, karbon-nötr hedeflerini kanuna taşımışlardır.
Haritadan da görüleceği üzere, sadece iki ülke (Butan ve Surinam) karbon-nötr hedeflerine ulaşmışlardır. Ancak unutulmamalıdır ki; Butan’ın %70’i ağaçlarla kaplıdır ve bu da ülkeyi bir karbon yutağı haline getirmektedir.
Taraf ülkelerin %72sinin ise halen yasal olarak somut bir adım atmadığı görülmektedir. Global sera gazı emisyonlarının %17sinden sorumlu olan ABD, Paris İklim Anlaşması’na taraf olmakla beraber, 2050 hedefine ulaşmak için halen bir kanun çıkarmamış, sadece bir plan oluşturmuştur.
Madde 6 ve Karbon Fiyatlandırması
Paris İklim Anlaşması Madde 6; uluslararası gönüllü işbirliğine dayanması sebebiyle karbon fiyatlandırması ve yapıcı aksiyonlar alınması açısından yetersiz bulunan bir madde olup, COP26’da bu maddenin güncellenerek özellikle karbon piyasası üzerine çalışan şirketler için yeni fırsatların doğması beklenmektedir. Bunlara ek olarak; yeni yasal yaptırımların kabul edilmesi ve finansal desteklerle birlikte; özellikle yeşil enerji sektöründe büyüme beklenmektedir. BM Race To Zero kampanyasına 2300’den fazla şirket ortak olarak 2030 yılına kadar emisyonları yarılamayı, 2050 yılına kadar da Net-sıfır hedefine ulaşmayı taahhüt etmişlerdir. Bu taahhüdü yapan şirketlerin, dünyanın en büyük şirketlerinin %21’ini oluşturduğu gerçeği, önemli olduğu kadar düşündürücüdür.
‘Karbona Vergi’
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, daha önceki karbon vergilendirmesi söylemlerini yineleyerek, COP26 konuşmasında ‘Karbonu fiyatlandırın, doğa bunun bedelini ödeyemez ‘ demiş ve karbon piyasasının öneminin altını çizmiştir. Bu talebin kabulü halinde, ABD ve Çin merkezli emisyon ve ihracat oranları yüksek şirketlerle rekabet etmeye çalışan ve net-sıfıra geçişi benimseyen firmalar için pazar oluşturacağı aşikardır. Bu yönde eğilim çoktan başlamış olup, en bilinen örneklerden biri olarak otomotiv sektöründe lider firmaların elektrikli araç piyasasına giriş yaparak önümüzdeki yıllarda petrolle çalışan araç üretmeyi durduracağını taahhüt etmesi verilebilir. Dünyanın en büyük otomobil üreticilerinden General Motors’un 2035 yılı itibariyle petrol ve dizel yakıt kullanan araçların üretimini durdurması kararının, Tesla gibi sadece elektrikli araç üreten şirketlerle yeşil ekonomiye geçiş yapan ülkelerde rekabet edebilmesi açısından gerekli olduğu görülmektedir.
İklim Değişikliğiyle mücadele kapsamında bankalar ve yatırımcıların taahhüt ettiği 130 Trilyon Dolarlık finansmanın nasıl payda edileceği ve ‘greenwashing’ (Yeşil Aklama/Yeşil Yıkama olarak da bilinen greenwashing; bir kuruluş ya da organizasyonun, kendilerini veya ürünlerini normalde olduğundan daha çevreci göstermesi olarak tanımlanabilir ve özellikle uzun vadede karbon ve su ayakizi hesaplarında büyük sapmalara sebep olabilir )önüne nasıl geçileceği ise halen tartışma konusudur.
1,5 OC için Daralan Çerçeve
COP26’nın öneminin kavranabilmesi için, küresel ısınmanın 2 oC arttığı zaman çevresel boyutta oluşacak felaketleri bilmek gereklidir. Sadece Antarktik buzullarının erimesiyle oluşacak deniz suyundaki metrelerce yükselmenin bile, doğal habitat ve insan yaşamı üzerindeki zararları katastrofik seviyelerdedir. Oluşacak seller, kuraklık ve ölümcül hastalıkların yılda 250.000’den daha fazla insanın ölümüne sebep olacağı tahmin edilmektedir. Deniz seviyesindeki artışın, bu şekilde devam ederse 5-10 metre arasında olacağı öngörülmektedir. Öyle ki, ABD Başkanı Joe Biden, COP26 konuşmasında, deniz suyu yükselmesinden etkilenecek uluslar için 3 milyar Dolar finansman sağlayacağının sözünü vermiştir.
Küresel Isınmanın 2 oC artması halinde Çin’de başta olmak üzere milyonlarca insanın artan deniz seviyeleri ile göç etmeye zorlanacağı görülmektedir. Buna rağmen; Çin’in COP26’ya katılmaması ve 2060 gibi geç bir yıl için net-sıfır hedefi koyması endişe vericidir.
Geri Sayımda Son Yıllar
Paris İklim Anlaşması ile birlikte, ülkelerin küresel ısınmayı 1,5 oC hedefinde sınırlı tutma kararı umut verici olsa da, bazı bilim insanlarına göre bu hedefi yerine getirmek için çok geç olabilir. COP26 ve öncesinde verilen tüm sözler tutulsa ve hedefler yerine getirilse bile; 2030 yılına kadar emisyonların artmaya devam edeceği ve 2 oC küresel ısınma sınırına bu yüzyıl içinde ulaşılacağını savunan uzmanlar, net-sıfır emisyonlara ulaşmak için kalan süremizin 2050 yılı itibariyle sona ereceğini belirtmektedir. Şüphesiz bu hesaplamaları baz alarak birçok ülke net-sıfır hedeflerini 2050 veya çok daha ilham verici şekilde 2030 yılına koymaktadırlar. Carbon Brief’in 2019 yılında yayınladığı infografiğe göre; global ısınmayı 1,5 oC altında tutmak için kalan süremiz 4 yıldır.
Paris İklim Anlaşması’nda belirtilen küresel ısınmayı 1,5 oC ‘de sınırlama hedefi, resimde de görüleceği üzere ulaşılması oldukça uzak görünmektedir. Bu ısınmayı 2 oC’de sınırlamak için elimizde kalan süre ise yaklaşık 20 yıl olarak hesaplanmış olup, 2050 yılı itibariyle bu hedefe ulaşma şansımızın %50 olduğu görülmektedir.
Bu sebepledir ki İklim Krizi Danışma Grubu (Climate Crisis Advisory Group, CCAG) gibi devletlere tavsiyeler veren biliminsanlarından oluşan kuruluşlara göre, ülkelerin 2050 net-sıfır hedeflerini çok geç ve yetersiz olarak değerlendirmektedir. 1,5 oC ısınmaya nazaran 2 oC ısınmanın getireceği zararları da listeleyen Carbon Brief; aşırı yağmurların %2 daha fazla olacağını, buğday üretiminin %8 daha az olacağını, aşırı sıcakların 1 hafta daha uzun süreceğini ve ülkemizin de kıyısında bulunduğu Akdeniz bölgesinde temiz suya ulaşımın %8 daha az olacağını öngörmüştür.
Bu öngörüler dikkate alındığında, COP26 sonucunda alınacak kararların ve bu kararların uygulanmasının önemi daha çok anlaşılmaktadır.
COP26 ve Türkiye
COP26 başlamadan haftalar önce Paris İklim Anlaşması’nı meclisten geçirerek onaylayan Türkiye, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım atmıştır. Onayın ardından kısa bir sürede Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı’nın ismi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak değiştirilmiştir. Net-sıfıra ulaşma hedefi olarak belirlenen 2053 için yapılan çalışmalar hız kazanmakla beraber, Cumhurbaşanı Erdoğan; güvenlik sebeplerinden ötürü COP26’ya katılım sağlamamıştır.
2,7 oC artış
COP26 konferansından günler önce yayınlanan bir Birleşmiş Milletler raporuna göre küresel ısınma, günümüzde alınan kararlara göre aksiyon alınsa bile 2100 yılına kadar 2,7 oC artış gösterecektir. Bu sebeple, COP26’nın, diğer COP’lere göre daha büyük bir önem arz ettiği aşikardır. Bu konferans sonucunda alınacak kararlar ve akabinde uygulanacak yaptırımlar, küresel ısınmayı felaket seviyelerin altında tutmak için son şansımız olabilir.
Kaynakça
Akpan, N., Brangham, W. and Osman, E., 2021. Why the Paris talks won’t prevent 2 degrees of global warming. [online] PBS NewsHour. Available at: <https://www.pbs.org/newshour/science/why-the-paris-talks-wont-prevent-2-degrees-of-global-warming> [Accessed 4 November 2021].
En.wikipedia.org. 2021. List of parties to the Paris Agreement – Wikipedia. [online] Available at: <https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Paris_Agreement> [Accessed 4 November 2021].
En.wikipedia.org. 2021. United Nations Framework Convention on Climate Change – Wikipedia. [online] Available at: <https://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations_Framework_Convention_on_Climate_Change#Annex_I_countries> [Accessed 4 November 2021].
euronews. 2021. What is COP26 and why is it so important?. [online] Available at: <https://www.euronews.com/green/2021/10/28/what-is-cop26-and-why-is-it-so-important> [Accessed 4 November 2021].
Framework Convention on Climate Change, 2021. Nationally determined contributions under the Paris Agreement. Glasgow.
Jessop, S. and Shalal, A., 2021. COP26 coalition worth $130 trillion vows to put climate at heart of finance. [online] Reuters. Available at: <https://www.reuters.com/business/cop/wrapup-politicians-exit-cop26-130tn-worth-financiers-take-stage-2021-11-03/> [Accessed 4 November 2021].
Motive Power. 2021. Carbon Neutral Goals by Country – Motive Power. [online] Available at: <https://www.motive-power.com/npuc-resource/carbon-neutral-goals-by-country/> [Accessed 4 November 2021].
Mufson, S., 2021. General Motors to eliminate gasoline and diesel light-duty cars and SUVs by 2035. [online] www.washingtonpost.com. Available at: <https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2021/01/28/general-motors-electric/> [Accessed 4 November 2021].
Nations, U., 2021. United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, Brazil, 3-14 June 1992 | United Nations. [online] United Nations. Available at: <https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992> [Accessed 4 November 2021].
UN Climate Change Conference (COP26) at the SEC – Glasgow 2021. 2021. COP26 Goals – UN Climate Change Conference (COP26) at the SEC – Glasgow 2021. [online] Available at: <https://ukcop26.org/cop26-goals/> [Accessed 4 November 2021].
UN Climate Change Conference UK 2021, 2021. COP26 EXPLAINED. UN Climate Change & UK Government.
Wilkins, T. and Dudok van Heel, O., 2021. What does COP26 mean for business?. [online] Passle. Available at: <https://sustainability.freshfields.com/post/102h6mt/what-does-cop26-mean-for-business> [Accessed 4 November 2021].
Williams, J., 2014. The carbon countdown. [online] The Earthbound Report. Available at: <https://earthbound.report/2014/11/14/the-carbon-countdown/> [Accessed 4 November 2021].
Zandt, F., 2021. Infographic: The Road to Net Zero. [online] Statista Infographics. Available at: <https://www.statista.com/chart/26053/countries-with-concrete-laws-or-policy-documents-for-carbon-neutrality/> [Accessed 4 November 2021].
Climate Crisis Advisory Group, 2021. Net zero by 2050 is “too little too late”: world-leading scientists urge global leaders to focus on net negative strategies — Climate Crisis Advisory Group. [online] Climate Crisis Advisory Group. Available at: <https://www.ccag.earth/newsroom/net-zero-by-2050-is-too-little-too-late-world-leading-scientists-urge-global-leaders-to-focus-on-net-negative-strategies> [Accessed 4 November 2021].
Yazar
