CEYHAN’DA RAFİNERİ KURULUMU ÜZERİNE

CEYHAN’DA RAFİNERİ KURULUMU ÜZERİNE

Oğuzhan Akyener

Varlık Fonunun 10 milyar dolarlık bir bütçe ile Ceyhan’da rafineri ve entegre petrokimya tesisi kurma kararı aldığı basında yer almaktadır. Bu kapsamda hem cari açığa hem de istihdama katkı sağlanacağı ifade edilmektedir.

Özellikle daha iyi koşullarda finans temini elde etme ve daha büyük ölçekli yatırım mekanizmaları kurabilme maksadıyla kurulan Varlık Fonu, bu hedefler doğrultusunda (2020 – 2022 Yeni Ekonomi Programına göre) petrokimya, madencilik ve yerli kaynaklardan elektrik üretimi alanındaki projeleri değerlendirmektedir. Bu kapsamda da, 10 milyar dolarlık bir bütçe ile 2021 yılında inşaatına başlanacak olan bir rafineri + petrokimya tesisinin Ceyhan’da kurulması planlanmaktadır.

Peki, böyle bir projenin ne gibi katkıları olacaktır? Bu girişim nasıl yorumlanmalıdır?

Öncelikle rafineri ve petrokimya sektörlerinin küresel anlamdaki gelişimine baktığımızda;

• Bu sektör için 2025 yılına kadar, mevcut koşullarda %1,2 oranında bir büyüme beklentisi mevcuttur.
• Bütün küresel devler (petrol şirketleri) bu sektörde yer almakta ve yatırım kapasitelerini arttırmaktadır.
• Suudi Arabistan bu alandaki yatırımları için 100 milyar $ civarında bir bütçe üzerine çalışmaktadır.
• Dünya üzerinde planlanan ve duyurulan 500 civarında rafineri ve/veya petrokimya tesisi projesi mevcuttur.
• Sadece ABD’nin bu kapsamda 100’e yakın ilan edilmiş projesi bulunmaktadır.
• Çin ve Hindistan’ın da bu minvalde önemli bütçeleri ve büyük ölçekli yeni projeleri bulunmaktadır.

Sektör böylesine gelişirken ve büyük atılımlar söz konusu iken, böyle bir projenin ülkemiz için getirileri neler olabilecektir?

• Ceyhan’a gelen ve orta vadede gelecek olan ham petrol hacminden daha fazla faydalanmak,
  • Kerkük – Ceyhan Boru hattının yeniden inşası ve Merkezi yönetimin Türkiye’yi yeniden bir ihracat güzergâhı olarak değerlendirmesi neticesinde Ceyhan’a en azından +1 milyon varil/günlük bir fazladan akış söz konusu olacaktır.
  • Kazakistan petrolünün Azerbaycan üzerinden BTC’ye bağlanarak, Türkiye’ye gelmesi düşünülmektedir.
• Ceyhan’ı daha etkin bir petrol ve petrol ürünleri ticaret merkezi haline getirmek,
• Zaten fizibilitesi daha önce yapılmış olan bir projeyi hayata geçirmek,
• İnşaat süresince ve akabinde 5000 kişi üzerinde bir istihdam ile işsizlik sorununun çözümüne katkıda bulunmak,
• Petrol ürünleri ihracat kapasitesini arttırarak, cari açığı düşürmek gibi olumlu getiriler söz konusu olacaktır.

Genellikle sektöre yabancı olanların, rafinerilerin nasıl kar ettiğiyle alakalı kısa bir bilgi vermek gerekirse;

Muhakkak rafinerilerin karlılık oranlarını etkileyen sayısız faktör bulunmaktadır. Şöyle ki,

• Rafineride kullanılacak ham petrolün maliyetleri ve fiyatları (Ceyhan’da bu tedarik ve depolama maliyetleri diğer lokasyonlara göre daha düşük olacaktır.),
• Demir-çelik, iş gücü vb. kurulum maliyetleri (mevcut kur dengelerinde bu kalem de Türkiye’de düşüktür.)
• Operasyonel giderler ve rafineri yakıtı maliyetleri,
• Dış finans kullanılmışsa, finansman maliyeti,
• Emisyon problemini aşmak için gerekli maliyetler,
• Verimlilik,
• Ve hedef marketlerdeki ilgili ürünlerin piyasa fiyatları gibi birçok etmenin eş zamanlı değerlendirilmesi gerekmektedir.

Bunların yanı sıra, çok daha kestirme, “bakkal hesabı” niteliğinde kullanılabilecek genel metotlar da bulunmaktadır.

Örneğin,

• “T” zamanı için ilgili ton başına ham petrol fiyatı = “K” ise,
• İlgili “R” rafinerisi 1 ton ham petrolden, “a” miktarında “A” ürünü, “b” miktarında “B” ürünü, “c” miktarında “C” ürünü üretebiliyor ise,
• “A”nın fiyatı = “X”, “B”nin fiyatı = “Y”, “C”nin fiyatı = “Z” ise,

O halde, 1 ton petrol başına kar = “(a * X) + (b * Y) + (c * Z) – K” olarak hesaplanabilecektir.

Bu tarz metotlarla da, varil başında %20 – %35’ler arasında bir karlılık oranı hesaplanabilecektir. Her ne kadar yatırım planları nezdinde yeterli olmasa da, fikir vermesi amacıyla kullanılabilecektir.

Not: Petrokimya tesisleri için de ayrıca buna benzer genel yaklaşımlar modellenebilecektir.