Biraz Bilimsellik Lütfen

Oğuzhan AKYENER

TESPAM Başkanı

okayener@tespam.org/tr

Diğer alanlarda olduğu gibi, enerji alanında da bilimsel analizler yapmaya, çok yönlü ve geniş perspektiften bakabilmeye, bunlar için de farklı disiplinleri bir araya getirecek çok disiplinli çalışma ekipleri kurmaya ihtiyaç vardır.

Sosyal paylaşım platformlarında, diğer basın unsurlarında yer alan farklı yorumlar ve açıklamalar incelendiğinde, ne yazık ki bilimsel tutarsızlığı ya da tek yönlü analizi neticesinde kamuoyunu yanlış yönlendiren, konunun uzmanı olmayan kesimleri inandırıcı mahiyette olan, fakat uzmanlar nezdinde değerlendirildiğinde büyük oranda yetersiz ve eksik değerlendirmeler içermesi nedeniyle dikkate alınmayan ifadelere rastlamak mümkündür.

Bu noktada örnek teşkil edecek, sadece petrol ve doğalgaz piyasaları kapsamında bazı popüler ifadelere, kısa eleştiriler ile yer vermek gerekirse:

• Rusya’sız Türkiye’nin şansı yoktur! (Bunun ile ilgili bir analiz yapılmış mıdır? Dayanağı nedir? Arz talep dengeleri çıkarılıp, uzun dönemli projeksiyonlar yapılmış mıdır? Farklı arz kaynaklarının ekonomik ve teknik olarak temini üzerine çalışılmış mıdır? Tüm bunlar eğer yapılmamış ise, nasıl böyle bir yorum yapmak mümkün olabilir?)

• TANAP erken tamamlanacak ve bu sayede Türkiye’nin enerji arz güvenliği hususunda önemli adımlar atılacak. (TANAP erken tamamlansa bile bu TANAP’a gaz sağlayacak Şah Denizi Gaz Sahasının ikinci fazının erken tamamlanmasına etki edecek midir? Gaz erken üretilmedikten sonra boru hattının erken bitirilmesi ne anlam ifade edecektir?)

• Türkmen gazı Türkiye’ye gelecek ve oradan Avrupa’ya gidecek. Trans-Hazar boru hattı yapılacak. (Türkmen gazının birim maliyeti nedir? Rezervuar özellikleri açısından riskler var mıdır? Bu gaz hangi güzergahlardan gelebilir? Hazar Denizinin statü problemi çözülecek midir? Gaz Avrupa’ya ekonomik olarak gidebilir mi? Tarifeler – market fiyatları ne olabilir?)

• İsrail gazı yakında Türkiye’ye gelecek. (Ne kadar yakında gelebilir? İsrail’in hangi yıllarda gaz ihraç potansiyeli ne olacaktır? Gazı, daha az maliyetler ile satabilecek başka pazarlar yok mudur? Ortada somut manada bir anlaşma, geliştirilmiş saha, boru hattı yada ilgili yüzey tesisi var mıdır?)

• Kuzey Irak gazı yakında Türkiye’ye gelecek. (Ne kadar yakında gelebilir? Kuzey Irak’ın hangi yıllarda gaz ihraç potansiyeli ne olacaktır? Buna zaten gaz talebini karşılayamayan ve bu sebeple İran’dan gaz alan Irak merkezi hükümeti izin verecek midir? Kuzey Irak’ta da zaten gaz sıkıntısı yaşanmamakta mıdır? Ortada anlaşma, geliştirilmiş saha, boru hattı yada ilgili yüzey tesisi var mıdır? Siyasi olarak Kuzey Irak yönetimi ne durumdadır? Kuzey Irak’taki petrol şirketlerinin durumları nedir? Bu tarz söylemlerin ilgili şirketlerin düşen borsa değerlerini yükseltmesi amacı ile ortaya atılmış olma ihtimali yada siyasi nedenleri olma ihtimali yok mudur?

• İran’dan Avrupa’ya gaz Türkiye üzerinden geçerek gidecek. (İran’ın ihraç potansiyeli hangi yıllarda ne olacaktır? İran gazını Avrupa’ya Türkiye üzerinden yapılacak bir boru hattı ile nakil etmek ekonomik olacak mıdır? İran’ın daha düşük maliyetler ile erişebileceği başka pazarlar bulma şansı yok mudur? Zaten bu noktada mervut girişimler anlaşmalar vb. aksiyonlar alınmış değil midir?)

• Türkiye bir enerji merkezi oldu. (yada oluyor) (Enerji merkezi ne demektir? Dünya daki enerji merkezleri hangileridir? Onlar ile Türkiye’nin karşılaştırılması yapılır ise aradaki farklar nelerdir? Enerji transit merkezi nedir? Gaz transit merkezi nedir? Türkiye için hangi terimi kullanmak daha doğru ve turtarlıdır?)

• Şu kadar (…..) ankonvansiyonel kaynağımız var. (Gerçekten ifade edilen kaynak tespiti ile ilgili yeterince sismik – sondaj – test ve anliz yapılmış mıdır?)

• Bizde petrol var fakat Lozan sebebi ile çıkartılmıyor. 2023’ten sonra çıkartılacak. (Lozan hiç incelenmiş midir? Petrol sektöründe işlerin nasıl yürüdüğü bilinmekte midir?)

• Türkiye’de petrol yok. (Sismik – jeolojik çalışma ve analizler – sondaj vb. açılardan acaba Türkiye’nin tüm potansiyel alanları aranmış mıdır? Yapılan analizler ve aramacılık çalışmaları başarılı ve kesin doğru varsayılabilir mi? Farklı jeolojik ve sismik yorumların tüm senaryoları değiştirme ihtimali olamaz mı?)

• (…..) kadar petrol (yada gaz) bulundu. Artık Rusya düşünsün. (Bulunan kaynak nedir? Rezerv tespiti yapılmış mıdır? Ekonomik modeli hazırlanmış mıdır? Rezerv: yani ekonomik olarak üretilebilecek kısım, ne kadar doğru hesaplanmıştır? Rusya’nın üretimi ve rezervi nedir? Rusya nasıl etkilenebilir ki? Çok büyük bir kaynak bulunsa dahi bu mevcut anlaşmalar var iken Rusya’yı Türkiye pazarı açısından nasıl etkileyebilir? Uzun dönemli projeksiyonlarda Rusya’nın gazını ulaştırabiliceği başka piyasalar yok mudur?)

Yukarıdaki maddelerden ve maddelerin tutarsızlığını cevapları ile gösterecek sorulardan da anlaşılacağı üzere, yapılan çok kesin görünümlü popüler yorum ve açıklamalar bilimsel yaklaşımdan uzak ifadelerdir. Böyle önemli ve geniş kapsamlı değerlendirilmesi gereken konuların kaynak potansiyellerinin, rezervuar özelliklerinin, teknoloji-yatırım-ekipman yeterliliklerinin, saha geliştirme faaliyetlerinin, anlaşmalarının, üretim ve iletim tesislerinin, market durumlarının, piyasa fiyatlarının ve proje ekonomilerinin güncel siyasi risk ve trendler de dikkate alınarak çok disiplinli çalışma ekiplerince irdelenmesi ve bilimsel olarak tutarlılığı sadece ulusal bazda değil, uluslararası arenada da kabul görecek şekilde yorumlanması gerekmektedir.

Yoksa Türkiye’de kamuoyunu oyalayıcı bu tarz söylemler gündemi oyalamaya devam ederken, konuya hakim olan ve Türkiye’deki basını dışarıdan takip eden uluslararası araştırmacılar söylemlerimizi küçümsemeye, okumayı ve farklı kaynaklardan araştırmayı çoğunlukla sevmeyen ve komplo teorilerine ilgil duyan toplumumuz (hatta toplumun bilinçli sayılabilecek kesimi akademisyen ve bürokratlarımızın da önemli bir kısmı) uluslararası arenada ses getirecek çalışmalar üretemiyor oluşunu sürdürecektir.

Fakat büyük hedefleri olan, bölgesinde ve uluslararası arenada etkin olmaya çalışan yeni Türkiye’nin her alanda olduğu gibi enerji alanında da küresel bazda ses getirecek bilimsel ve tutarlı çalışmalar üretmeye ve önden gidenlerden olmaya ihtiyacı vardır.

Zaten TESPAM da bu ihtiyaçlara cevap vermek için çalışmaktadır…

“Yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları TESPAM’a aittir. Tekrar yayınlanması halinde kaynak gösterilerek bu sayfaya aktif bağlantı sağlanması zorunludur.”

“Türkiye’deki enerji politikaları odaklı ilk ve tek sivil yapılanma…” 

“Enerji politikaları alanında gündemi uzaktan takip etmeye çalışan bir Türkiye yerine, gündem belirleyen bir Türkiye’ye ulaşma idealiyle…”

TESPAM-Türkiye Enerji Politikaları ve Araştırmaları Merkezi

TESPAM, Uluslararası Enerji Politikaları Araştırma Derneğinin Bir Kuruluşudur