Küresel Enerji Bülteni (Kasım 2017)

Özcan DALMIŞ-TESPAM

Kasım ayı ulusal ve uluslararası enerji özelinde “6. Rüzgâr Enerjisi Kongresi’nde (TÜREK 2017), 7. Uluslararası Doğalgaz Kongre ve Fuarı’na (INGAS 2017), 23. İklim Değişikliği Konferansı (COP23), 10. Uluslararası Enerji Kongresi ve Fuarı (EIF 2017) Güneş Enerjili Çatılar Çalıştayı (Solarbaba) Madencilik Çalıştayı, 2. Yerli Kömür Eylem Planı Çalıştayı ve 173. Olağan OPEC Toplantısı” gibi birçok etkinliğin yaşandığı, eylem planlarının oluşturulduğu, politik, ekonomik, sanayi alanlarında küresel değişim/gelişmelerin yaşandığı bir ayı daha geride bıraktık. Öte yandan “Uluslararası Enerji Ajansı, Dünya Enerji Görünümü 2017 Raporu (WEO 2017) ve Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), 2017 Dünya Petrol Görünümü Raporu (WOO 2017)” kurum ve kuruluşların ilgili raporlarını yayınladıkları bir dönem olmasıda enerji özelinde dolu dolu bir ayı daha geride bıraktığımızın göstergesi olarak görülebilir. 2017 Dünya Petrol Görünümü Raporuna TESPAM (https://www.tespam.org/tr/opec-dunya-petrol-gorunumu-woo-2017-raporu/ ) sayfasından okuyabilirsiniz.

1

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 6. Rüzgâr Enerjisi Kongresi’nde (TÜREK 2017) Türkiye rüzgâr piyasasına ilişkin yaptığı konuşmadan kesitler;

• “Daha çok yerli ve daha çok yenilenebilir” prensibi doğrultusunda Türkiye’nin kendi kaynaklarını öncelediğini ve adımların da bu doğrultuda atıldığını kaydetti.
• Enerjide daha rasyonel modellerle piyasanın karşısına çıkmak için Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) modelinin ortaya konulduğuna dikkati çeken Albayrak, “Bu, birçok anlamda başarılı ve dünyada ses getiren bir model oldu.
• 2016’da devreye giren yeni kapasitenin yüzde 55’ini, 2017’de de şu ana kadar yüzde 64’ünü yenilenebilir kaynaklar oluşturdu.
• Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) uygulandığı dönemde sektöre ciddi katkı sağladığını belirterek, “Özellikle günün ihtiyaçlarını karşılama noktasında YEKDEM 2020’de sona eriyor. Devam edecek misiniz diye soruluyor. Birinci ağızdan söylüyorum; “hayır” devam etmeyeceğiz. YEKDEM o günün koşullarında ciddi bir katkı yaptı ancak miadını doldurdu” dedi.
• Türkiye, yenilenebilir enerji alanında da dünyada en öndeki ülkelerden biri olmak için üretim teknolojisi, yerlileşme ve kapasite devreye alma noktasında ne gerekiyorsa yapmaya devam edecek.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak 7. Uluslararası Doğalgaz Kongre ve Fuarı’na (INGAS 2017) yaptığı konuşmadan kesitler;

• Türkiye’nin doğalgaz depolama alanında tarihi adımlar attığını ifade ederek, “Kasım veya aralık gibi ikinci yüzer LNG santralini devreye alıyoruz. Tuz Gölü’nün ikinci fazı 2019’da bitiyor. Silivri’deki kapasite artırma çalışmalarımız da devam ediyor. 2021-2022’de yıllık 10 milyar metreküpün üzerinde depolamayla Türkiye enerjide başka bir yere gidiyor.” yıllık doğalgaz tüketiminin en az yüzde 20’sini depolayarak arz güvenliği sorununu kökten çözmeyi hedeflediklerini belirtti.
• Türkiye’nin yılda ortalama 55 milyar dolar enerji ve maden ithalat faturası bulunduğunu ve enerjide dışa bağımlılıktan kurtulunması gerektiğini söyledi.
• Doğalgaz alanında, sadece altyapı yatırımları değil, arama ve sondaj alanında da tarihi bir sürecin eşiğindeyiz. “İki gemimiz ile sismik çalışmalarımız devam ederken, süreci tamamlanan ve yakın zamanda imzaları atılan ve bu yıl bitmeden envanterimize katacağımız ilk sondaj gemimiz ile Akdeniz’de 2018 yılında ilk derin deniz sondajını gerçekleştireceğiz.
• “Tüm kömür üretim alanlarında hem üretimi hem istihdamı hem de katma değeri artıracak bir modeli hayata geçiriyoruz. Dövizden arındırılmış bir modele başlıyoruz. Alım garantisi verilen miktarı artırarak yerli kömürle ilgili teşvik ve destek mekanizmasını da uzun vadeli bir şekilde 2018 başında devreye alacağız. Özellikle ithal kömür santrallerinin yerliye dönüşümünü, bunlardan elektrik alımını garanti ederek teşvik edecek bir çalışma olacak.” ifadelerini kullandı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 2. Yerli Kömür Eylem Planı Çalıştayı’nın açılışında yaptığı konuşmada;

• Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması noktasında yerli kömürün büyük önem arz ettiğini, yerli kömürün istihdam ve katma değer noktasında değerlendirilmesi gereken önemli bir kaynak olduğunu söyledi.
• “Akıllı Kömür Stratejisi”ne değinerek, “Kömürün tüm süreçlerinde ‘akıl’ ve ‘akılcı’ stratejiler ile hareket etmeyi temel düstur edindik. Artık Türk kömür madenciliğinde ‘akıllı kömür’ dönemini başlatıyoruz. Akıllı kömür stratejimizi üç önemli yaklaşım üzerine inşa ettik. Bu yaklaşımın temelini insan odaklılık oluşturuyor. Attığımız her adımda, hayata geçirdiğimiz her stratejide, her uygulamada önceliğimiz ‘insan’ olacak. İnsana saygı duymayan, insanı öncelemeyen, insana değer vermeyen hiçbir uygulama, hiçbir durum, bizim yol haritamızda yer almayacak. İkinci yaklaşımlarının “bilim odaklılık” olduğunu, üçüncü yaklaşımlarını “şeffaf ve açık yönetim” olarak aktardı.

Uluslararası Enerji Ajansı, Dünya Enerji Görünümü 2017 Raporu (WEO 2017) değerlendirmesinde özetle şu şekilde;

• 2040 yılına gelindiğinde, dünya nüfusunun bugün 7,3 milyardan 9,1 milyaraulaşması bekleniyor.
• 2040 yılına gelindiğinde, küresel GSYİH iki katına çıkacak, Ekonomik Kalkınma ve İş birliği örgütüne üye olmayan ülkelerde yüksek düzeyde büyüme olacak.
• 2040 yılına kadar enerji kullanımı ya da fosil kaynakların enerji üretimi nedeniyle meydana gelen emisyonlar yüzde 5 oranında artacak. Petrol ve sanayi endüstrisi kaynaklı emisyonlar neredeyse kömür santrallerinden çıkan emisyonlarla aynı seviyede olacak.
• Küresel enerji talebi önü kesilemez hızla büyüyor ve 2040 yılı itibariyle bugünkü seviyeye göre yüzde 30 daha fazla talep olacak.
• Bugünkü enerji talebine başka bir Çin ve Hindistan eklemesine eşdeğer olan talep açığını kapatmak için yenilenebilir enerji kaynakları ve doğalgazın için en popüler kaynaklar olması bekleniyor.
• 2017 yılı itibariyle, son 17 yılda 900GW kapasite artışı yapılan kömür santralleri ile karşılaştırıldığında, önümüzdeki 23 yıl boyunca, sadece 400GWyeni kömürle çalışan kapasitenin ekleneceğini öngörüyor.
• 2040 yılına kadar petrol talebi artmaya devam edecek, ancak elektrikli araçların kullanımın artmasıyla petrolde kullanımındaki artış yavaşlayan bir ivmede olacak.
• Siyaset, teknoloji ve altyapı desteği sayesinde küresel elektrikli araç filosunun 2040 yılına kadar900 milyona ulaşması bekleniyor.
• Çin ve Hindistan’ın yenilenebilir enerjide öncülük etmesi beklenirken, Avrupa Birliği yeni enerji yatırımlarını neredeyse tamamını yeşil enerji olacak. Bu nedenle rüzgâr enerjisi 2030’dan sonra elektrik ticaretin en çok yapılan enerji kaynağı olması bekleniyor.
• Hava kirliliğinden kaynaklanan erken ölümlerin 2040 yılında bugünkü 3 milyondan 4 milyona yükseleceği tahmin ediliyor.
• Yenilenebilir kaynaklar 2040 yılına kadar toplam enerji üretiminin yüzde 40’ını oluşturacak ve güneş dünyadaki en düşük karbonlu enerji kaynağı olacak. 2017-2040 yılları arasında yıllık ortalama güneş enerjisi kurulumunun 74GW, rüzgâr için 50GW ve diğer tüm yenilenebilir türler için 36GW olacağı tahmin ediliyor.
• 2040 yılı itibariyle Enerji sektöründe, yenilenebilir kaynakları, nükleer enerji ve karbon yakalama ve depolama teknolojileri kullanılarak 100% dekarbonizasyon sağlanırken, elektrikli araçlarda hızla kullanımı daha yaygın hale gelmesi bekleniyor.

Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarının ilgili kişilerin konuşmalarına ve raporlarından bahsettikten sonra küresel enerji alanında yaşanan gelişmelere geçersek;

• BMI Research tarafından hazırlanan rapora göre Çin’in güneş enerji si kapasitesi 2026 yılında 280 GW seviyesine ulaşarak, global kapasitenin yüzde 37’sini oluşturacak.
• Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR, Ekim ayında Ceyhan limanı üzerinden 1 milyon 201 bin 812 ton ham petrol ihracatı yaptı
• Çin’in kuzeybatısındaki stratejik enerji kanallarından biri olma niteliğine sahip “Orta Asya Doğalgaz Boru Hattı” aracılığıyla ülkeye toplam 200 milyar metreküp doğalgaz aktarıldı.
• Türk Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı’nı oluşturacak hatlardan ilki, 4 Kasım 2017 tarihinde Türkiye’nin Münhasır Ekonomik Bölgesi’ne giriş yaptı
• Fransız petrol devi Total, enerji ve gaz şirketi Engie’nin LNG varlıklarını 1,5 milyar dolar karşılığında satın aldı. Total bu satın alma ile LNG piyasasında yüzde 10 pay ile dünyanın en büyük ikinci oyuncusu haline gelecek.
• Çin, Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu’na bağlı Enerji Araştırma Enstitüsü Genel Müdür Yrd. Wang Zhogying, Çin’in elektrik tüketiminin 2050 yılına kadar 15 trilyon kilowatt saat seviyesine ulaşacağını öngördüklerini bildirdi
• Suudi Arabistan devlet petrol şirketi Aramco, Avrupa, ABD, Çin ve BAE’den şirketlerle bir dizi petrol ve gaz sahasının geliştirilmesi için 4,5 milyar dolar tutarında mühendislik ve inşaat sözleşmesi imzaladı.
• Pakistan’daki ilk rüzgâr Enerji si santralini kuran Zorlu Enerji, bu kez aynı sahada rüzgâr ve güneş enerjisini birlikte kullanacak 30 MW’lık hibrit santral için yaptığı ön lisans başvurusuna onay
• Petrol-gaz gibi geleneksel enerjinin müteahhidi olarak bilinen Tekfen yenilenebilir enerji yatırımı yapmayı planlıyor.
• OPEC bugün yayınladığı Kasım ayı raporunda Küresel petrol arzı Ekim ayında bir önceki aya göre 530 bin varil/gün artarak ortalama 96,71 milyon varil gün oldu
• Yenilenebilir enerji şirketi Siemens Gamesa , İspanya da 2020 yılına kadar 408 kişiyi işten çıkaracak. Bu yıl 341 kişi azaltmayı planlarken, geri kalan 67 kişiyi ise 2020 yılına kadar işten çıkaracağını açıkladı
• Irak, Petrol Bakanı Jabbar Al-Luaibi tarafından yapılan açıklamada, Ekim ayı sonu itibariyle petrol gelirlerinin 47,8 milyar Dolar olduğu, yıl sonunda 57 milyar Dolara ulaşılacağı belirtildi.
• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Akkuyu Nükleer Santrali beton dökme törenini önümüzdeki haftalarda gerçekleştirmeyi planladıklarını söyledi.
• IEA Gelecek 25 yılda dünyanın büyüyen enerji ihtiyaçlarının ilk önce yenilenebilir enerji ve doğalgaz dan karşılanacağını ve yeni elektrik üretiminde güneşe enerjisinin maliyetinin düşmesi de önemli rol oynayacağını belirtti
• Miller, 1 Ocak- 13 Kasım 2017 tarihleri arasında Türkiye’ye gaz sevkiyatının %21,7 artarak 24.8 milyar m3 yükseldiğini ve oluşan tablonun inşası devam eden Türk Akımı doğalgaz boru hattına olan ihtiyacı da gözler önüne sergilediğini vurguladı.
• Suudi Arabistan enerji şirketi Aramco’nun Üst Yöneticisi Emin Nassar ADIPEC2017 de yapılan açıklamada Aramco şirketinin on yıl içerisinde petrol ve gaz projelerine 300 milyar $ yatırım yapmayı planladığını dile getirildi
• Volkswagen Group CEO’su Jochem Heizmann, Çin’de elektrikli araç geliştirme ve üretimi için 2025 yılına kadar 10 milyar euro harcamayı planladıklarını bildirdi
• Güney Doğu Avrupa Enerji Enstitüsü IENE tarafından açıklanan enerji görünümünde Türkiye gerek yatırım gerek talepte bölgenin lideri olarak gösterildi ve gelecek 10 yılda enerjiye en az 234 milyar euro yatırılması bekleniyor.
• Rusya doğalgaz devi Gazprom ‘un Türkiye ve Avrupa’ya doğalgaz ihracatı 1 Ocak-15 Kasım döneminde 2016’nın ayın dönemine göre 13,1 milyar m3, yüzde 8,6 artarak 165,78 milyar metreküp oldu.
• Toyota Motor Corp. 2020’den itibaren Çin ‘de elektrikli otomobillerini satmayı ve yerli ortaklarıyla birlikte Çin’de aküyle çalışan arabalar üretmeyi planlıyor.
• Tesla elektrikli kamyon (Tesla Semi Truck) şarj edildikten sonra 804 km yol kat etme özelliği, üretimine 2019 yılında başlanacağı, yakıt tasarrufu sağlayan dizel emsallerinden daha az masraflı olacağı ve öngörülen fiyatı konusunda bilgi vermedi ayrıca Tesla Roadster şarj edildikten sonra yaklaşık bin km yol kat edebileceği, saatte maksimum 402 km sürat yapabileceği ve 4,2 sn 160 km hıza çıkabileceği, 2020’de üretimine başlanacak yeni taban fiyatının 200 bin $ olacak elektrikli araçlarını tanıttı.
• COP23 iklim toplantısında aralarında Meksika, Kosta Rika Fiji İngiltere Yeni Zelanda’nın bulunduğu 20’den fazla ülke kömürle çalışan tüm enerji santrallerini kapatma kararı aldı
• “Enerji Uyuşmazlıkları Arabuluculuk Merkezi” kuruldu. Kurulan kurum sayesinde enerji sektörünü ilgilendiren hukuki ihtilafların mahkemeye gitmeden taraflar arasında hızlı bir şekilde çözüleceği bildirildi.
• Çin’li şirket, Sırbistan’ın 350 megawattlık kömürlü elektrik santralinin inşaatı başlatıldı. 2020’de biteceği ve yüksek çevre standartı ile yapıldığı açıklandı.
• TEİAŞ Genel Müdürlüğü, 24-30 Nisan 2015’tebaşvuruları alınan ve takvimi belirlenen bölgelere ait RES yarışmalarının 25 Aralık 2017 tarihlerinde Ankara’da başlayacağımı duyurdu
• Beijing’den (Çin) havalanan Hainan Havayolları’na ait Boeing 787 tipi uçak,uçuşunu tamamlayarak Chicago O’Hare (ABD ) Uluslararası Havalimanı’na iniş yaptı. Atık yemeklik yağdan üretilen biyolojik yakıtla ilk okyanuslar arası uçuş oldu
• Almanya’da enerji ağı regülatörü Bundesnetzagentur (BnetzA), bu yıl içinde açtığı üçüncü ihalede toplam 1 GW rüzgâr enerjisi kapasitesi için lisans verdi. Almanya ,2016’da enerji ihtiyacının %32’sini yenilenebilir kaynaklardan karşıladı
• Fas’ın Boujdour şehrinde 100 MW kapasiteli ve 1,5 milyar dirhem bütçe ile RES 2018 yılı başında inşaatına başlanacak olan projenin 405 hektarlık bir alanda 3.6 mw’lık yaklaşık 30 rüzgâr türbinini içereceği ve 2019 yılı başında faaliyete alınacağı ifade edildi
• Engie ve Mitsui Avustralya’daki Loy Yang B termik elektrik santralini Çinli Alinta Energy’ye satmak için anlaşma sağladığı, Şirketlere yakın kaynağa göre satış değeri 1,1 milyar Avustralya Doları (835 milyon $) oldu.
• Güney Avustralya’da dünyanın en büyük lityum iyon pilini üreten Tesla Temmuz’da Güney Avustralya ‘da 129 MW/h pil inşası teklifini kazanmış anlaşma uyarınca 100 günde yapılması sözü verilmiş ve inşaat da söz verilen tarihte sona erdi.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Elektrikli Araçlar Şarj İstasyonuna İlişkin Usul ve Esaslar Taslağı hazırladı. Taslak için: http://www.epdk.org.tr/TR/Dokuman/8651 
• 90 bin ton uranyum rezervine sahip olan ve dünyanın en büyük dördüncü uranyum ihracatçısı konumunda bulunan Özbekistan Güney Kore’yle uranyum anlaşması imzalandı ve mali değeri ise açıklanmadı.
• Çek Cumhuriyeti Devlet Başkanı Milos Zeman, ülkesinin Rus doğalgazını Baltık Denizi’nin altından Almanya ‘ya getirecek Kuzey Akım 2 doğalgaz boru hattı projesini desteklediğini söyledi.
• BM tarafından yapılan açıklamada, işgal sırasında verilen hasarın tazmini amacıyla hükmedilen Irak’ın Kuveyt’e olan 4,6 milyar$ borcun, Irak’ın 2018 yılı petrol satış gelirlerinin %0,5’i ile ödenmesine dair önerisinin kabul edildiği belirtildi
• Rusya Petrol Bakanı Aleksandra Novak, Gazprom ile Bolivya enerji şirketi YPFB arasında varılan anlaşmayla Bolivya doğalgaz ının komşu ülkelere satışını Gazprom’un yapacağını bildirdi.
• Alman lüks otomobil üreticisi BMW, elektrikli otomobillerde kullanılacak batarya hücresi geliştirme ve üretimi için yeterlilik merkezi için gelecek 4 yılda toplam 200 milyon€ yatırım ve 200 kişiye istihdam sağlayacak.
• Gazprom Türk Akım’ının Avrupa (Bulgaristan, Sırbistan, Macaristan, Avustralya gibi)ülkelerine uzatılmasına yönelik teknik ve ekonomik değişkenleri incelemesi için sorumlu şirket NIIgazekonomika tarafından çalışmalar gerçekleştirildiğini duyurdu
• Ukrayna devlet enerji şirketi Naftogaz Ukraine’ın verdiği bilgiye göre, bu yılın ilk 10 ayında doğalgaz ithalatı yüzde 51 artarak 11,8 milyar m3 oldu. Yapılan açıklamaya göre doğalgaz ithalatının büyük bölümü Slovakya ‘ya yapıldı.
• Azerbaycan, şu anda AB’nin gaz talebinin yaklaşık %5’ini tedarik eden AB için önemli bir enerji ortağı. Ayrıca Güney Gaz Koridoru (TANAP) yoluyla Hazar doğalgaz kaynaklarını AB pazarına getiriyor
• Arjantin ’de yapılan yenilenebilir enerji ihalelerinin üçüncü turunda güneş için kilovatsaat başına verilen en düşük fiyat 0.040 Amerikan Doları iken ortalama fiyat 0.048 dolar oldu.
• Gazprom Türk Akımı projesinin iki kolunda toplam 520 km doğalgaz boru hattının döşediğinin, gaz sevkiyat güzergâhlarının çeşitlendirilmesine imkân sunacağının ve Avrupa’nın enerji güvenliğinin artmasını sağlayacak” dedi
• EPDK; Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Yayımlandı (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171126-8.htm …)
• Irak, Kerkük-Ceyhan boru hattının Irak ayağının yeniden inşa edileceğini ve Kerkük yakınlarındaki rafinerisinden Türkiye’nin Ceyhan limanına petrol taşınması için yeni bir boru hattının inşa edileceğini duyurdu.
• Türk Akım Doğalgaz Boru Hattı’nın 29 Kasım itibarıyla, Karadeniz tabanına inşa edilen iki hattı toplamda 555 kilometreye ulaştı. Bu veriye göre, Türk Akım’ın deniz bölümü inşaatının %30’u 7 aydan kısa bir sürede tamamlanmış oldu.
• Türkiye’nin enerji ithalatı Ekim’de geçen yılın aynı ayına göre yüzde 38,4 artış gösterdi. TÜİK: en büyük ithalat kalemlerinden olan mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler ithalatı 3 milyar 241,6 milyon $ oldu
• Danimarka parlamentosu, Rus doğalgazını Almanya’ya götürmesi planlanan Kuzey Akım-2 boru hattının ülke topraklarından geçmesini engelleyen yasa tasarısını kabul etti.
• OPEC delegelerine göre grup, Viyana’da bakanlıklar düzeyinde gerçekleştirilen toplantıda arz kısıntısının 2018 yılının sonuna kadar uzatılması konusunda anlaştı.