Oğuzhan AKYENER

TESPAM Başkanı

Oğuzhan AKYENER @ Twitter

21 Kasım Salı günü Mısır – Yunanistan – Güney Kıbrıs’ı temsilen üst düzey yöneticiler beşincisi ifa edilen enerji zirvesi kapsamında Lefkoşa’da bir araya geldi.

İlgili buluşmada:

• Doğu Akdeniz’deki gaz kaynaklarının Avrupa’nın arz güvenliği noktasında alternatif bir seçenek olacağı,
• Kıbrıs’ta yapılacak gaz üretiminin inşa edilecek bir boru hattı ile Mısır’a sevk edilerek, LNG olarak ihraç edileceği,
• Bu kapsamda ilk fazda 7,3 milyar m3/yıllık bir hacmin sevkiyatının düşünüldüğü,
• Aralık ayında İtalya’nın da katılımı ile düzenlenecek toplantıda; Mısır – Kıbrıs – Girit – Yunanistan – İtalya güzergahında bir boru hattı yapımının değerlerlendirileceği

vurgulandı.

Yapılan bu vurgulara ek olarak, hemen bazı dış ve iç basın kuruluşlarında, bölgede Türkiye’nin etkinliğinin kırıldığı, Türkiye’nin saf dışı bırakıldığı gibi hususlarda algı operasyonlarına başlandı.

Bu hususları defalarca makalelerimizde, söylemlerimizde, yeni basılan “Doğu Akdeniz Gaz Politikaları” isimli kitabımızda açıklamıştık.

Tekrar kısaca özetleyelim:

• Doğu Akdeniz yapılan keşifler, potansiyel beklentileri, üretim ve ihraç kapasiteleri dikkate alındığında, hiç bir zaman Avrupa için (Rusya’ya) bir alternatif olamayacaktır! Bu bölgeden Avrupa’ya ulaşabilecek somut kaynaklar:
  • Yaklaşık 2022 – 2032 yılları arasında ortalama 15 milyar m3/yıl seviyelerindeki Mısır’ın LNG fazındaki gaz ihraç potansiyeli (bknz: Doğu Akdeniz Gaz Politikaları, Oguzhan Akyener, TENVA, 2017, s:54)
  • Türkiye’nin şartları kabul edildikten sonra; İsrail’in 2020 – 2035 yılları arasındaki 3 – 5 milyar m3/yıllık bantta seyreden gaz ihraç potansiyeline Afrodit’in de eklenmesi durumunda, Türkiye üzerinden nakledilebilecek yaklaşık 5 milyar m3/yıllık toplam gaz tedariği olarak değerlendirilebilecektir.
• Henüz Lübnan’da keşif yapılmamıştır. Ve mevcut siyasi atmosfer, sona yaklaşılan ihale sürecinin ve aramacılık faaliyetlerinin de yine ötelenebileceğini göstermektedir.
• Kıbrıs’ın Zorh sahasının Kuzeyinde hedeflediği bölgelerde de potansiyel düşüktür.
• Yani Doğu Akdeniz’in Avrupa için bir alternatif olacak durumu söz konusu değildir.
• Kıbrıs’ta Afrodit sahasında yapılacak üretimin Mısır’daki LNG tesislerinden ihracına gelince:
  • Afrodit sahası bir kuru gaz sahasıdır. Yani bu sahadan elde edilecek üretimi LNG’ye dönüştürmek hayli maliyetlidir. Zaten bu maliyetler kurtardığı, diğer bir ifade ile saha ekonomik olarak üretilebilir olduğu söz konusu olsaydı, bu tarz girişimler çoktan başlayacaktı.
  • Kaldı ki, bu sahada Kuzey Kıbrıs’ın da hakkı bulunduğu için, Türkiye’nin olaya müdahalesi de söz konusu olabilecektir.
  • Herşeye rağmen, Afrodit sahasının üretimi; ifade edildiği gibi bir boru hattı ile Mısır deniz alanlarındaki bazı tesislere bağlanılarak, Mısır’a sevk edilse ve buradan LNG olarak ihraç edilmek istense dahi:
    • Bu gazın gelebileceği yıldaki tesislerin durumlarının, gaz fiyatlarının ve market koşullarının incelenmesi gerekecektir.
    • Mısır’ın şu anki keşfedilmiş sahalarını geliştirme planları yaklaşık olarak başarılı olursa, zaten boş LNG ihraç kapasitesi olmayacaktır.
    • Şu an atıl duran tesisleri Mısır önümüzdeki yıllarda kendisi için kullanacaktır.
    • Zaten ortada bir boş kapasite olsaydı, bu kapasiteyi kullanmayı çok önceden İsrail planlıyordu. Fakat Zohr sahasının keşfinden sonra İsrail de farklı opsiyonları çalışmaya başladı.
    • Mısır’a ulaşan gaz Mısır iç piyasasında değerlendirilse; (ki, Afrodit’in geliştirilerek üretime alınması için 2025 yılından bahsedebiliriz.) o dönemde Mısır’ın zaten iç üretiminin fazlalık vereceği, çok daha ucuza kendi gazı varken, pahalıya Afrodit gazını almayacağı yaklaşımına rahatlıkla ulaşılabilecektir.
  • Demek ki, bu söylem ve seçenek de tutarlı değildir.
  • Kaldı ki, Mısır geliştirme senaryolarının çoğunda başarısız olsa ve bu sayede ortada boş LNG kapasitesi olsa dahi; ilgili yıllarda ABD’nin de LNG hamleleri neticesinde tahmin edilen piyasa fiyatlarında Afrodit gazının bu güzergahtan geçerek LNG olarak rekabet edebilmesi pek de mümkün görülmemektedir.
• İlk kapsamda 7,3 milyar m3/yıllık bir sevkiyat düşünüldüğüne gelince:
  • Böyle bir ihracat olmayacağı yukarıda ifade edilse de; Afrodit sahasının daha öncelerde yıllık 10 milyar m3’ler seviyesinde üretim yapacağını ifade ettikleri döneme nazaran, en azından daha tutarlı bir rakam ortaya koyulmuştur.
  • Bu da daha önceki çalışmalarımızda ortaya koyduğumuz Afrodit sahasının muhtemel üretim projeksiyonu ile tutarlı sayılabilecek bir yaklaşımdır. (bknz: Doğu Akdeniz Gaz Politikaları, Oguzhan Akyener, TENVA, 2017, s:89)
  • Tabiki ortadaki tek keşif budur ve ikinci faz olmayacağı için ilk fazdan bahsetmek de bilimsel değildir.
  • Kaldı ki, bu fazın da bu şekilde gerçekleşmeyeceği söylenebilecektir.
• Aralık ayında İtalya’nın da katılımı ile düzenlenecek toplantıda; Mısır – Kıbrıs – Girit – Yunanistan – İtalya güzergahında bir boru hattı yapımının değerlerlendirileceği konusu ise zaten bir ütopyadır. (bknz: Doğu Akdeniz Gaz Politikaları, Oguzhan Akyener, TENVA, 2017, s:81) Yani daha önce çok dillendirilen Nabucco gibi tutarsız bir hayaldir.
• Bu tarz iyi niyet toplantıları da önceden olduğu gibi bundan sonra da yapılmaya devam edecektir.
• Fakat ekonomik ve teknik tabana oturmayan politik söylemler hiç bir zaman hayata geçmeyecektir.
• Ya da ekonomik koşulların sağlanması için birinin finansör olarak zarar etmeyi kabul etmesi gerekecektir.
• Böyle durumların da örneğine kolaylıkla rastlamak mümkün değildir.

Sonuç olarak, tüm bu yaklaşımlar neticesinde bölgede Türkiye’nin etkinliğinin kırıldığı, Türkiye’nin saf dışı bırakıldığı gibi ayakları yere basmayan, kasıtlı algıların da arkasından gitmeye hiç gerek yoktur!

Türkiye’nin bölgedeki önemi konuya teknik – ekonomik – siyasi boyutlardan birlikte bakabilen herkes için aşikardır ve devam etmektedir.

Hatta bundan sonraki hamleleri ile önemi daha da artacak gibi görülmektedir.